Γιατί Ένα Σχέδιο Παραπλάνησης Άλλαξε την Ιστορία της Ηπείρου// Άκου να δεις!

Το 1913, οι κορυφαίοι στρατιωτικοί της Ευρώπης συμφωνούσαν σε κάτι: τα οχυρά του Μπιζανίου, η ατσάλινη ασπίδα των Ιωαννίνων, ήταν απόρθητα. Φτιαγμένα από πέτρα, λάσπη και γερμανικό ατσάλι, φρουρούσαν την καρδιά της Ηπείρου για σχεδόν πέντε αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας. Οι Οθωμανοί, κρυμμένοι πίσω από δεκάδες κανόνια και χιλιάδες στρατιώτες, πίστευαν πως ήταν άτρωτοι. Πίστευαν πως ο ελληνικός στρατός θα τσακιζόταν ξανά και ξανά πάνω στα τείχη τους. Και τι θα γινόταν, όμως, αν η κατά μέτωπο επίθεση που όλοι περίμεναν, δεν ήταν παρά μία καλοστημένη ψευδαίσθηση; Μια γιγαντιαία επιχείρηση παραπλάνησης, σχεδιασμένη για να τυφλώσει τον εχθρό; Αν το πραγματικό, το θανατηφόρο χτύπημα, ερχόταν από εκεί που κανείς δεν κοιτούσε; Αυτή είναι η ιστορία του ευφυούς σχεδίου που παρέλυσε μια αυτοκρατορία και απελευθέρωσε τα Ιωάννινα… σε μόλις 48 ώρες.
Το Απόρθητο Οχυρό
Για να νιώσουμε το μέγεθος της ελληνικής νίκης, πρέπει πρώτα να δούμε το μέγεθος του εμποδίου. Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος μαινόταν από τον Οκτώβριο του 1912. Ο ελληνικός στρατός είχε σαρώσει τη Μακεδονία, όμως στην Ήπειρο η προέλαση είχε κολλήσει. Είχε σταματήσει μπροστά σε έναν φαινομενικά ανίκητο εχθρό: την οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων. Καρδιά αυτής της άμυνας ήταν το Μπιζάνι. Και δεν μιλάμε για ένα απλό φρούριο. Μιλάμε για ένα ολόκληρο σύμπλεγμα από οχυρά, πυροβολεία και χαρακώματα, χτισμένο πάνω σε βραχώδη υψώματα που αγκάλιαζαν την πόλη από τον νότο. Η κατασκευή του είχε γίνει με την επίβλεψη Γερμανών στρατιωτικών συμβούλων — των καλύτερων της εποχής — και ήταν εξοπλισμένο με σύγχρονα πυροβόλα Κρουπ, ικανά να διαλύσουν οποιονδήποτε πλησίαζε. Οι Οθωμανοί, με διοικητή τον ικανότατο Εσάτ Πασά, που καταγόταν από την ίδια την Ήπειρο, είχαν περίπου 35.000 στρατιώτες και πάνω από 150 πυροβόλα, έτοιμους για όλα.
Οι πρώτες προσπάθειες του ελληνικού στρατού ήταν σκέτη τραγωδία. Επιχειρώντας μετωπικές επιθέσεις, οι Έλληνες στρατιώτες έπεφταν πάνω σε έναν τοίχο από φωτιά και ατσάλι. Κάθε προσπάθεια γινόταν θρύψαλα, προκαλώντας τεράστιες απώλειες και ρίχνοντας το ηθικό στα τάρταρα. Στην Αθήνα η κυβέρνηση πίεζε. Τα Ιωάννινα έπρεπε να πέσουν πριν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για το τέλος του πολέμου. Κάτι έπρεπε να αλλάξει. Δραστικά. Η αλλαγή ήρθε στις αρχές του 1913, όταν την ηγεσία ανέλαβε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Μαζί του έφερε ενισχύσεις, αλλά κυρίως, έφερε μια νέα σκέψη. Το ελληνικό επιτελείο, με πρωτεργάτες τον Κωνσταντίνο και τον Υπαρχηγό του, Παναγιώτη Δαγκλή, κατάλαβε πως άλλη μία κατά μέτωπο επίθεση θα ήταν αυτοκτονία. Το πρόβλημα δεν λυνόταν με ωμή βία. Χρειαζόταν μυαλό. Χρειαζόταν ένα σχέδιο που ο εχθρός, όχι απλά δεν θα περίμενε, αλλά δεν θα μπορούσε καν να φανταστεί.




Η Λύση: Παραπλάνηση και Κύκλωση
Το σχέδιο του ελληνικού στρατηγείου ήταν τολμηρό, ριψοκίνδυνο και στηριζόταν σε δύο κινήσεις που θα γίνονταν ταυτόχρονα: την παραπλάνηση και την κύκλωση. Μια στρατηγική που μέχρι σήμερα διδάσκεται για την ιδιοφυΐα της. Πρώτος πυλώνας: η παραπλάνηση. Το επιτελείο αποφάσισε να δώσει στους Οθωμανούς ακριβώς αυτό που περίμεναν. Μια ακόμα κατά μέτωπο, σφοδρή επίθεση. Τα περισσότερα ελληνικά κανόνια θα επικεντρώνονταν στα κεντρικά οχυρά, στο Μπιζάνι, σφυροκοπώντας τα ασταμάτητα. Ταυτόχρονα, το πεζικό θα έκανε συνεχείς επιθέσεις, δίνοντας την εντύπωση μιας απεγνωσμένης, τελικής προσπάθειας. Ο στόχος; Να τραβήξουν όλη την προσοχή του Εσάτ Πασά. Να τον πείσουν ότι η απειλή ερχόταν από εκεί που ερχόταν πάντα, και να τον αναγκάσουν να κρατήσει εκεί τις εφεδρείες του.
Όμως, την ώρα που το Μπιζάνι θα φλεγόταν, το δεύτερο, το κρίσιμο μέρος του σχεδίου, θα παιζόταν στο σκοτάδι. Μια επίλεκτη δύναμη, που περιλάμβανε και το θρυλικό 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, είχε συγκεντρωθεί στα δυτικά του μετώπου με απόλυτη μυστικότητα. Η αποστολή τους ήταν σχεδόν αυτοκτονική: να κάνουν έναν τεράστιο κυκλωτικό ελιγμό. Θα ξεκινούσαν μια εξαντλητική πορεία μέσα στη νύχτα, σε κακοτράχαλα, ορεινά μονοπάτια, παρακάμπτοντας ολόκληρη την οχυρωμένη γραμμή. Στόχος τους δεν ήταν τα οχυρά, αλλά ό,τι βρισκόταν πίσω από αυτά. Έπρεπε να κινηθούν αθόρυβα, γρήγορα, και με το πρώτο φως της αυγής να χτυπήσουν σαν κεραυνός στα νώτα του εχθρού. Θα έκοβαν τις γραμμές επικοινωνίας, θα καταλάμβαναν τα υψώματα που έλεγχαν την πόλη και θα προκαλούσαν ένα τέτοιο χάος, που θα παρέλυε ολόκληρη την οθωμανική διοίκηση. Αν το σχέδιο πετύχαινε, η πανίσχυρη οθωμανική στρατιά θα έβλεπε την άμυνά της να καταρρέει, όχι από μπροστά, αλλά από μέσα.
Η Μάχη που Άλλαξε τα Πάντα
Στις 19 Φεβρουαρίου 1913, το σχέδιο μπήκε σε εφαρμογή. Ο ουρανός πάνω από το Μπιζάνι πήρε φωτιά. Το ελληνικό πυροβολικό εξαπέλυσε την κόλαση. Οι Έλληνες στρατιώτες, στο μέτωπο της παραπλάνησης, επιτέθηκαν με μανία. Ο Εσάτ Πασάς, σίγουρος για τα οχυρά του, έδωσε εντολή για αντίσταση μέχρις εσχάτων, ρίχνοντας στη μάχη τις δυνάμεις του. Η παγίδα είχε στηθεί. Την ίδια ώρα, χιλιόμετρα μακριά, στην απόλυτη σιωπή, παιζόταν το πραγματικό παιχνίδι. Οι Εύζωνοι βάδιζαν μέσα στη νύχτα και τη λάσπη, κάτω από άθλιες καιρικές συνθήκες.