NURİ DEMİRAĞ: Yerli Uçaklar Nasıl Göklerden İndirildi..!

NURİ DEMİRAĞ: Yerli Elon Musk' ı Nasıl Batırdılar?

Nuri Demirağ, 1886’da Sivas’ın Divriği ilçesinde dünyaya geldi. Genç yaşta babasını kaybetti, annesi tarafından büyütüldü. Resmî yüksek eğitimi olmamasına rağmen kendi kendini yetiştirdi. 17 yaşında Ziraat Bankası’nda memur olarak işe başladı, ardından Maliye Mektebi’nde akşam dersleriyle eğitimine devam etti. I. Dünya Savaşı’nın ardından işgal altındaki İstanbul’da yaşadığı onur kırıcı olaylar sonucu memuriyetten istifa ederek ticarete atıldı.
İlk girişimi “Türk Zaferi” adını verdiği yerli sigara kâğıdı üretimiydi. İşgal altındaki İstanbul’da millî duyguların sembolü hâline gelen bu ürün, hem kazanç hem itibar getirdi. Böylece Nuri Bey’in girişimcilik yolculuğu başlamış oldu.

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte ülkenin modernleşme hamlesine katıldı. 1926’da yarım kalan Samsun-Sivas demiryolu inşaatını üstlendi. Ağır makinelerin olmadığı zorlu şartlarda, dağları delip tüneller açarak hattı tamamladı. Kısa sürede 1000 kilometreden fazla demiryolu inşa etti. Bu olağanüstü performansı nedeniyle Atatürk ona “Demirağ” soyadını verdi. Ardından Karabük Demir-Çelik, SEKA, Merinos, Sivas Çimento gibi sanayi tesislerinin inşaatını üstlendi. Bu dönemde Cumhuriyet’in kalkınma hamlesinin sembollerinden biri hâline geldi.
1930’ların başında Boğaz Köprüsü projesini hazırladı, Golden Gate’in mühendisleriyle çalışarak tasarım yaptırdı. Proje Atatürk tarafından beğenildi ama hükümet tarafından reddedildi. Bu olay, onun bürokrasiyle ilk çelişmesiydi.

1936’da ülkesinin havacılığını geliştirmek için büyük bir adım attı. “Başkalarının uçağını almak yerine, kendi uçağımızı yapalım” diyerek Beşiktaş’ta Türkiye’nin ilk özel uçak fabrikasını kurdu. Yeşilköy’de 1559 dönümlük arazi satın alarak dev bir pist, hangarlar ve “Gök Okulu” adlı havacılık eğitim merkezini inşa etti. Burada 290 pilot yetiştirildi, Divriği’deki Gök Ortaokulu’nda havacılık sevgisi aşılandı.
Fabrikada Türk mühendis Selahattin Reşit Alan’ın tasarımıyla Nu.D-36 eğitim uçağı ve Nu.D-38 yolcu uçağı üretildi. Nu.D-38, uluslararası standartlarda A sınıfı yolcu uçağı olarak tescillendi. 1941’de Galip Demirağ pilotluğunda Divriği semalarında halkın alkışlarıyla uçtu.

Ancak bu başarı uzun sürmedi. THK’dan gelen 10 uçaklık sipariş, test uçuşu sırasında yaşanan bir kazanın ardından iptal edildi. Mühendis Selahattin Alan’ın hayatını kaybettiği bu kaza, fabrikanın kaderini değiştirdi. THK, uçakların güvenli olmadığını iddia etti; oysa bilirkişi raporları uçakların kusursuz olduğunu gösteriyordu. Demirağ davayı kazanmaya çalıştı ama 1944’te mahkeme THK’yı haklı buldu. Aynı dönemde hükümet, özel bir yasayla onun uçaklarını yurt dışına satmasını yasakladı. İspanya, İran ve Irak’tan gelen siparişler iptal edildi.

1944’te fabrika kapandı; Yeşilköy’deki arazi ve binalar devlet tarafından kamulaştırıldı. Bedel sembolik olarak belirlendi, ödemesi yapılmadı. Uçaklar ve makineler hurdaya satıldı. Yerine Fransa’dan kullanılmaz durumdaki Henrio uçakları ithal edildi. Nuri Demirağ’ın ülkesine kazandırmak istediği yerli havacılık sanayii, böylece kendi devlet eliyle yok edildi.

Bu olay, onu siyasete yöneltti. Devletin özel girişimleri neden bastırdığını sorgulayan Demirağ, 1945’te Millî Kalkınma Partisi’ni kurdu. Türkiye’nin ilk kalıcı muhalefet partisi olan MKP, serbest piyasa ve demokrasi ilkelerini savundu. Ancak aynı dönemde kurulan Demokrat Parti, halk desteğini topladı. 1946 seçimlerinde MKP milletvekili çıkaramadı, ardından parti içi kavgalarla dağıldı. 1954’te Demokrat Parti’den Sivas milletvekili seçildi, fakat hastalığı nedeniyle aktif olamadı.

13 Kasım 1957’de İstanbul’da vefat etti. Geride, Türkiye’nin ilk özel uçak fabrikasını, demiryolu ağlarını ve girişimci bir ruhu temsil eden güçlü bir miras bıraktı.
Bugün Sivas Havalimanı onun adını taşıyor. “Demir ağlarla” başlayan yolculuğu “gökyüzünde Türk mühürünü vurmak”la devam etti. Ancak onun hikâyesi, sadece bir sanayicinin değil, aynı zamanda bir ülkenin kaçırdığı fırsatların hikâyesi olarak tarihe geçti.
Ve hâlâ akıllarda aynı soru yankılanıyor: Eğer Nuri Demirağ engellenmeseydi, Türkiye bugün nerede olurdu?

Kanalımıza Destek Olmak İçin:
   / @laststorybender  

#nuridemirağ #belgesel #başarıhikayeleri