تاریخ تمدن قسمت ۴۳ دولت آشور

دولت آشور

اگر این اصل استعمارطلبی را قبول داشته باشیم که، به خاطرِ تسلطِ حکمِ قانون و انتشارِ امنیت و پیشرفتِ بازرگانی و برقراری صلح، بهتر آن است که دولتهای متعدد، طوعاً یا کَرهاً، در زیرِ تسلطِ حکومتِ واحدی قرار گیرند، می توان گفت که دولتِ آشور دارای چنین مزیتی بوده که در سرزمینهای گسترده ای از باختر آسیا حکومتِ وسیعی ایجاد کرده و نظم و آرامشی، بیش از آنچه پیش از آن در این ناحیه بوده، برقرار ساخته است. حکومت آشوربانی پال- که بر آشور، بابل، ارمنیه، سرزمین ماد، فلسطین، سوریه، فنیقیه، سومر، عیلام، و مصر سایه می گسترد- بدون شک وسیعترین سازمان اداریی بود که جهان مدیترانه یا خاور نزدیک تا آن زمان به خود دیده بود؛ تنها حموربی و تْحوطمُس سوم پیش از آن به این گونه دستگاه اداری نزدیک شده بودند، و پس از آنان دستگاه اداری پارس پیش از حملة اسکندر، توانست با آن برابری کند. در آن امپراطوری تا حدی آزادی وجود داشت؛ شهرهای بزرگ بهرة فراوانی از خودمختاری محلی داشتند؛ هر ملتِ مغلوبی که خراج را می پرداخت دین و قوانین و فرمانروایی خود را حفظ می کرد و ناچار نبود به مقرارتِ تازه ای در این گونه امور گردن نهد. چون وضع چنین بود، هر بار که در حکومتِ مرکزی سستی و ضعفی رخنه می کرد، مللِ مغلوب سر به شورش برمی داشتند یا لااقل از پرداخت خراج شانه تهی می کردند؛ به همین جهت لازم بود که شهرها پیاپی از نو تسخیر شود. تیگلَت- پیلِسِر، که می خواست از خطرِ این شورشهای مکرر آسوده شود، سیاست خاصی در پیش گرفت که از مشخصاتِ حکومتِ آشور به شمار می رود؛ آن سیاست عبارت از این بود که مردمِ شهرهای گشوده شده را به شهرهای دور دست کوچ می داد تا با مردم بومی آن نواحی درهم آمیزند و به این ترتیب وحدت و شخصیتِ خود را از دست بدهند و کمتر فرصتِ شورش و انقلاب پیدا کنند. باید دانست که این نقشه هم بی نتیجه ماند و از شورشی جلو نگرفت؛ به همین جهت دولتِ آشور ناچار بود که پیوسته خود را برای جنگهای تازه آماده و مُستعد نگاه دارد.

به این ترتیب، سپاهیان و جنگاوران، حیاتیترین دستگاه را در سازمان اداری کشور تشکیل می دادند. آشور، به شکل صریح، به این مطلب توجه داشت که حکومت ،همان ملی کردن نیروست، و به همین جهت، سهمی که آن کشور در ترقی دارد مربوط به هنر جنگ است. ارابه های جنگی و دسته های سواره نظام و پیاده و مهندسی در آن کشور تشکیلاتِ منظمی داشت؛ ساز و برگِ محاصره، به همان اندازه که بعدها در نزد رومیان تکامل یافته بود، در جنگهای آشوریان به کار می افتاد؛ جنگاورانِ آشوری بخوبی از فنونِ آماده ساختنِ قشون و به کار انداختنِ آن در جنگ، آگاهی داشتند. اساسِ هنرِ جنگیِ آنان در این بود که حملة برق آسا می کردند و در صفوفِ دشمن تفرقه می انداختند و قسمتهای مُتفرق از یکدیگر را، جداجدا، از پا درمی آوردند؛ این خود، نشان می دهد که سِّرِ کامیابیهای ناپلئون ریشة بسیار کُهَنی دارد. صِناعت به اندازه ای در میانِ ایشان پیش رفته بود که می توانستند مردانِ جنگی خود را با سلاحهای آهنین چنان مجهز سازند که از ساز و برگِ سوارانِ قرون وسطی کمی نداشته باشد؛ حتی تیراندازان و نیزه دارانِ خوودهای مِسین یا آهنین بر سرمی گذاشتند، تُنُکه های ضخیم و لایی دار می پوشیدند، سپرهای سِتَبر با خود برمی داشتند، دامن چرمیی که با پولکهای فلزی پوشیده بود در بر می کردند. اسلحة آنان تیر، نیزه، شمشیرِ کوتاه، گرز، چماق، فلاخَن، و تبرزین بود. بزرگانِ قوم بر ارابه ها سوار می شدند و در طلیعة لشکر می جنگیدند، و معمولا شاه، که بر ارابة سلطنتی سوار بود، خود فرماندهی این گروه را برعهده داشت؛ در آن زمان هنوز سردارانِ سپاه نیاموخته بودند که در بستر خود بمیرند.