Εξ Αφορμής: Η πατάτα: Έθρεψε χιλιάδες ανθρώπους σε λιμό και φτώχεια

Στις 28 Νοεμβρίου του 1567 γράφτηκε μια απόδειξη από έναν κάτοικο των Κανάριων νησιών, ο οποίος πούλησε πατάτες σε έναν έμπορο της Αμβέρσας. Από τα Κανάρια νησιά, τα οποία ήδη από τότε ανήκαν στην Ισπανία, εκεί, δυτικά της Αφρικής, 350 μίλια από τις ακτές του Μαρόκο, μεταφέρθηκαν πατάτες στο Βέλγιο. Και αυτή η απόδειξη που συνόδευε το εμπόρευμα είναι το πρώτο παραστατικό που σώζεται στις μέρες μας και αποδεικνύει ότι η Ευρώπη εμπορευόταν πατάτες τουλάχιστον από τον 16ο αιώνα. Όμως η πατάτα ήρθε στην Ευρώπη από πολύ πιο μακριά…

Πιάνοντας το νήμα από την αρχή, θα βρεθούμε στη Λατινική Αμερική, στη μακρύτερη οροσειρά της Γης, στις Άνδεις. Και συγκεκριμένα στο Περού, όπου οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει τα παλαιότερα (μέχρι στιγμής) αρχαιολογικά επαληθευμένα υπολείμματα κονδύλου πατάτας, τα οποία χρονολογούνται από το 2500 π.Χ. Βρήκαν όμως οι αρχαιολόγοι και πέτρινα εργαλεία πατάτας, τα οποία οδηγούν στην υπόθεση ότι οι άνθρωποι έτρωγαν πατάτες ήδη περίπου από το 3500 π.Χ.

Στην Ελλάδα λέγεται πως η πατάτα ήρθε μαζί με τον Καποδίστρια, ωστόσο, δεν ήταν αυτός που πρώτος έφερε την πατάτα στην Ελλάδα. Σίγουρα προώθησε την εξάπλωση της καλλιέργειάς της στους πεινασμένους και καθημαγμένους Έλληνες, με τη συνδρομή δε ενός Ιρλανδού γεωπόνου ονόματι Στίβενσον. Όμως, σύμφωνα με γραπτές πηγές, η πατάτα καλλιεργείται ήδη στα Ιόνια νησιά, πριν από την επανάσταση, τουλάχιστον από το 1817, ενώ στο Άργος, στην Πελοπόννησο, έχει φτάσει πριν από το 1826…

Για την ιστορία της πατάτας στην Κύπρο, στη εφημερίδα «Καθημερινή της Κύπρου» διαβάζουμε απόσπασμα από το βιβλίο του Απόστολου Κουρουπάκη «Αφθονωτάτη παντός αγαθού. Μικρές ματιές στους καρπούς της κυπριακής γης». Γράφει ο Απόστολος Κουρουπάκης: «Ο Έλληνας υποπρόξενος στην Κύπρο Δημήτριος Μαργαρίτης στο βιβλίο του “Περί Κύπρου” το 1845 αναφέρει: “Τα γεώμηλα επιδίδουσι θαυμασίως” και ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής στο έργο του “Τα Ελληνικά”, μεταξύ των πολλών προϊόντων που αναφέρει ως εκείνα που δίνει η Κύπρια γη, επισημαίνει και τις πατάτες. Στο σύγγραμμά του “Τα Κυπριακά” το 1855, ο Αθανάσιος Σακελλάριος γράφει “Γεώμηλα: δ' έτι εν Κύπρω καλλιεργούνται μικρά μεν αλλά καλής ποιότητος, ωσαύτως και κολοκάσια”. Να σημειωθεί, συνεχίζει, ο Απόστολος Κουρουπάκης, ότι σε σχετικές πραγματείες πάντοτε συναντάμε την πατάτα και το κολοκάσι με το ένα προϊόν να συμπληρώνει το άλλο. “Επειδή τα γεώμηλα μας έρχονται ακόμα έξωθεν, και είναι επομένως ακριβά, ημπορεί τινας ωφελίμως να τα καλλιεργήση εις τους κήπους”, γράφει ο Γρηγόριος Παλαιολόγος, στο “Γεωργική και οικιακή οικονομία”, το 1835.»

Στις μέρες μας η καλλιέργεια της πατάτας στην Κύπρο διεξάγεται κατά 85% στα Κοκκινοχώρια, αποτελεί σε αξία το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν της Κύπρου, με περισσότερες από 50 διαφορετικές ποικιλίες πατάτας, οι οποίες εξάγονται σε 26 χώρες.

Ίσως η πατάτα είναι το μόνο τρόφιμο που έχει τόσο μακρά, τόσο πλούσια και τόσο περίεργη ιστορία ανά τον κόσμο. Το μήλο του διαβόλου που δαιμονοποιήθηκε καθώς φύτρωνε κάτω από τη γη, έθρεψε για χιλιάδες χρόνια τους λαούς των Άνδεων, αιώνες μετά, στον δυτικό κόσμο έσωσε από την πείνα χιλιάδες κατοίκους της Ευρώπης που αντιμετώπιζαν φτώχεια και αρρώστιες, και έφτασε στις μέρες μας να είναι η πατάτα από τα πιο αγαπημένα, διαδεδομένα, φτηνά, νόστιμα, θρεπτικά αλλά και προσοδοφόρα τρόφιμα.

Επιμέλεια – Παρουσίαση: Ειρήνη Λαλάκη