راز نقشی که روس‌ها نابود کردند؛ زخمی بر چهره‌ی تاریخ ایران

📌 کپشن :

گاهی تاریخ را نه زمان، که انسان‌ها ویران می‌کنند...
در دل کوه‌های ایران، نقشی از شکوه پادشاهان باستان وجود داشت که روس‌ها آن را برای همیشه نابود کردند.
در این ویدیو، می‌رویم سراغ یکی از دردناک‌ترین ماجراهای فرهنگی ایران؛ تخریب نقش رستم قفقاز به‌دست ارتش روسیه.


---

📝 اطلاعات تکمیلی:

داستانی از شمال فراموش‌شده

در قرن نوزدهم میلادی، زمانی که قفقاز هنوز بخشی از خاک ایران بود، در ناحیه‌ای میان باکو و دربند، سنگ‌نگاره‌هایی از دوران ساسانی وجود داشت — تصاویری از پادشاهان ایران در حال تاج‌گذاری، جنگ و پیروزی بر رومیان.
این آثار به‌دلیل شباهتشان به نقش رستم فارس، به نام نقش رستم قفقاز شناخته می‌شدند.

اما پس از جنگ‌های ایران و روس (در دوره فتحعلی‌شاه) و اشغال این مناطق طبق عهدنامه گلستان (۱۸۱۳)، ارتش روسیه برای نابودی نشانه‌های ایرانی در قفقاز، دستور تخریب این آثار را صادر کرد.


---

تخریب سیستماتیک

در سال ۱۸۴۰ میلادی، گروهی از نظامیان روس با دینامیت و چکش‌های آهنی، بخش اعظم این نگاره‌ها را ویران کردند.
چهره پادشاهان و کتیبه‌های پهلوی به‌طور کامل از بین رفت تا هیچ اثری از حضور تاریخی ایران در قفقاز باقی نماند.

تاریخ‌نگاران روسیِ همان دوران نیز در گزارش‌های خود نوشته‌اند:

«نقش‌های باستانی که بر سنگ‌ها حک شده بود، نشان از سلطه پارسیان بر این سرزمین داشت و حذف آن برای تثبیت اقتدار جدید لازم بود.»




---

اهمیت فرهنگی و تاریخی

این نگاره‌ها گواهی مستقیم بر نفوذ فرهنگی و سیاسی ایران در شمال قفقاز و دریای خزر بودند.
تخریب آن‌ها نه‌تنها ویرانی یک اثر تاریخی بود، بلکه پاک کردن بخشی از حافظه ملی ایران به‌شمار می‌رفت.
تنها چند طرح و توصیف از سیاحان اروپایی چون کلودیوس جیمز ریچ و بارون دوبد باقی مانده که امروز در موزه‌های لندن و سن‌پترزبورگ نگهداری می‌شود.


---

✅ نتیجه‌گیری:

تخریب «نقش رستم قفقاز» یادآور این حقیقت تلخ است که
گاهی دشمنان مرزها را با توپ و تفنگ نمی‌گشایند، بلکه با پاک کردن هویت یک ملت از دل سنگ.
اما هرچقدر سنگ‌ها شکستند، نام ایران در حافظه تاریخ جاودانه ماند. 🇮🇷


---

📚 منابع:

محمدتقی بهار، تاریخ روابط ایران و روسیه در عصر قاجار

ویلیام اوزلی، سفرنامه خراسان و قفقاز

گزارشات موزه هرمیتاژ سن‌پترزبورگ درباره آثار ازدست‌رفته قفقاز جنوبی

ریچارد فرای، میراث ایران