Kultura Spisza: Tygiel, Salaterka, czy Gulasz? | Debata| XI edycja Festiwalu 7 Kultur - Jurgów 2025

Zapraszamy do obejrzenia debaty towarzyszącej XI edycji Festiwalu 7 Kultur, zorganizowanej na pograniczu kultur Podhala i Spisza, w miejscowościach Jurgów i Rzepiska.

Uczestnicy Debaty:
Janusz Barański – Profesor nauk humanistycznych, badacz kultury, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ.
Elżbieta Łukuś – Historyczka, regionalistka, ekspertka i znawczyni kultury spiskiej.
Jan Budz – Ekspert i znawca kultury spiskiej, regionalista i muzykant.
Krzysztof Koehler – Poeta, filozof, krytyk literacki, profesor nauk humanistycznych (Prowadzący).

[Skrypt AD - Opis wizualny dla osób z niepełnosprawnościami wzroku:
Widok z kamery ukazuje cztery osoby siedzące przy drewnianym stole w trakcie debaty na scenie. Światło jest ciepłe, a w tle widać czarną kurtynę i pionowe oświetlenie sceniczne. Od lewej, w swobodnym stroju (szara marynarka i dżinsy), siedzi Janusz Barański, trzymający mikrofon. Obok niego, jedyna kobieta w panelu (Elżbieta Łukuś), ubrana w tradycyjny biały strój spiski z czerwonym gorsetem i chustą na głowie. W centrum, w tradycyjnym, bogato zdobionym stroju góralskim Spisza, w tym charakterystycznej białej koszuli, kamizelce i z futrzanym obszyciem, siedzi Jan Budz. Na skrajnym prawym końcu stołu (Krzysztof Koehler) jest ubrany w ciemny, elegancki sweter i spodnie. Na stole znajdują się notatki, szklanki z wodą i czarny kapelusz. Za panelistami widać zarysy instrumentów muzycznych i sprzętu nagłaśniającego. Gdy głos zabierają osoby z publiczności, są one również pokazane w nagraniu.]

Debatę, zatytułowaną „Kultura Spisza jako kultura ‘melting pot’”, poprowadził prof. Krzysztof Koehler. Koncentrowała się ona na sednie spiskiej tożsamości: czy historyczne przenikanie się kultur na Spiszu (polskiej, węgierskiej, słowackiej, niemieckiej i romskiej) doprowadziło do powstania „harmonicznej całości”, zgodnie z teorią melting pot (tygla)?

Paneliści i goście starają się nazwać to zjawisko, proponując nowe określenia: "salaterka" (gdzie elementy są obok siebie) lub "gulasz" – mieszanka polskiego rdzenia z obcymi, ale wzbogacającymi przyprawami. Dyskusja obejmuje tematy: siły tożsamości pierwotnej, fenomen przetrwania języka polskiego pod panowaniem węgierskim oraz fascynujące opowieści o życiu codziennym, migracji (słowo "baksa"), a także o wpływach romskich i żydowskich na lokalną społeczność.

Jedenasta edycja „Festiwalu 7 Kultur” została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2025.