Chùa Hương (Hà Nội): Quần thể danh thắng di tích Quốc gia được xếp hạng đặc biệt

Khu du lịch Di tích Quốc gia Đặc biệt quần thể danh thắng Chùa Hương bao gồm các chùa Hương, chùa Thiên Trù, chùa Tiên Sơn, chùa Giải Oan, chùa Hinh Bồng, chùa Hương Đài, chùa Thanh Sơn, chùa Long Vân, chùa Bảo Đài, chùa Tuyết Sơn, chùa Cả, chùa Tiên Mai, đình Tiên Mai...
Trung tâm của cụm đình đền chùa này là chùa Hương (tức chùa Trong) nằm trong động Hương Tích. Ba vị Hòa thượng đời vua Lê Thánh Tông (1442 – 1497) đã tìm thấy động Hương Tích và dựng một thảo am ở ngoài dân gian quen gọi là chùa ngoài, còn động Hương Tích được gọi là chùa trong, cả khu vực là này “Hương Thiên Bảo Sái”.
Tháng giêng 1467, vua Lê Thánh Tông đi tuần thú qua vùng này, cho quân nghỉ lại nấu cơm, vua xem thiên văn thấy vùng này lâm vào địa phận của sao Thiên Trù, nên nhân đấy đặt tên là chùa ngoài là Thiên Trù (bếp trời).
Cáp treo chùa Hương dài khoảng 1200 mét với 7 trụ bao gồm 45 cabin mỗi cabin có sức chứa 6 người tổng vốn đầu tư khoảng 76 tỷ đồng, giá vé khứ hồi là 260.000 đồng, thời gian di chuyển khoảng 10 phút từ chùa Thiên Trù vào động Hương Tích, thay vì phải leo bộ từng bậc thang mất từ 1,5 đến 2 tiếng đồng hồ.
Động Hương Tích giống con rồng chúa đang há miệng vờn ngọc. Hòn thạch nhũ nằm ở chính giữa lối cửa vào, giống như lưỡi trong miệng rồng và có tên là Đụn Gạo. Các thạch nhũ khác trong động có tên lợn mẹ, lợn con, đụn rơm, quả bòng trái bưởi, cây bạc, cây vàng, khánh đá, cà sa nhũ Phật..
Năm 1793, chúa Trịnh tham quan động Hương Tích thấy quá đẹp đã gọi đây là "Nam Thiên đệ nhất động" tức động đẹp nhất trời Nam.
Lễ hội chùa Hương khai mạc vào ngày mồng sáu tháng giêng và thường kéo dài đến hạ tuần tháng 3 âm lịch. Một trong những nét độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền vãn cảnh non tiên cõi Phật.