#آنغوزه

با کمال دقت، در ادامه به آموزش کشت گیاه آنغوزه می‌پردازیم. این راهنما شامل مراحل مختلف از آماده‌سازی زمین تا برداشت محصول و مراقبت‌های پس از آن است.

مقدمه:

آنغوزه (Ferula assa-foetida) گیاهی دارویی و صنعتی چندساله از خانواده چتریان است که به دلیل صمغ بدبوی خود شهرت دارد. این گیاه بومی مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران و افغانستان است و کشت آن نیازمند شرایط محیطی خاص و دقت در مراحل داشت و برداشت است.

۱. انتخاب مکان و آماده‌سازی زمین:

شرایط آب و هوایی: آنغوزه به آب و هوای خشک، خنک تا معتدل با بارندگی کم نیاز دارد. این گیاه در برابر سرما و گرما مقاوم است، اما دمای بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد را به خوبی تحمل نمی‌کند. نور کامل خورشید برای رشد آن ضروری است.

خاک: بهترین خاک برای کشت آنغوزه، خاک‌های سبک لومی-شنی با زهکشی بسیار خوب است. خاک‌های سنگین و رسی که آب را در خود نگه می‌دارند، برای این گیاه مناسب نیستند و باعث خفگی ریشه می‌شوند.

آماده‌سازی زمین:

شخم عمیق زمین برای بهبود تهویه و نفوذپذیری خاک و همچنین از بین بردن علف‌های هرز چندساله ضروری است.


در صورت نیاز، می‌توان با افزودن کود دامی پوسیده یا سایر مواد آلی، حاصلخیزی خاک را بهبود بخشید. افزودن کمی آهک در خاک‌های اسیدی می‌تواند مفید باشد.

ایجاد کرت‌ها یا پشته‌ها در زمین‌های مسطح برای بهبود زهکشی و مدیریت آبیاری توصیه می‌شود.

۲. تهیه و آماده‌سازی بذر:

تهیه بذر: بذر آنغوزه باید از منابع معتبر تهیه شود. بذرهای تازه معمولاً قوه نامیه بهتری دارند.

شکستن خواب بذر: بذرهای آنغوزه دارای دوره خواب هستند و برای افزایش و تسریع جوانه زنی، نیاز به تیمار دارند. روش‌های مختلفی برای شکستن خواب بذر آنغوزه وجود دارد:

سرمادهی مرطوب: یکی از مؤثرترین روش‌ها قرار دادن بذرها در شرایط سرد و مرطوب برای چند هفته است. این کار می‌تواند با خیساندن بذرها در آب و سپس نگهداری آن‌ها در دمای حدود ۴ درجه سانتی‌گراد (مانند یخچال) به مدت ۸ تا ۱۲ هفته انجام شود.

خیساندن در آب: خیساندن بذرها در آب ولرم برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از کاشت می‌تواند به نرم شدن پوسته بذر و جذب آب کمک کند. برخی کشاورزان بذرها را در محلول رقیق کود نیز خیس می‌کنند.

خراش‌دهی (اسکاریفیکاسیون): ایجاد خراش‌های کوچک روی پوسته بذر با استفاده از کاغذ سنباده یا ابزار دیگر می‌تواند به نفوذ آب کمک کند، اما باید با دقت انجام شود تا به جنین بذر آسیب نرسد.

تیمارهای شیمیایی: استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند اسید جیبرلیک یا برخی نمک‌ها (مانند کلرید کلسیم رقیق) در غلظت‌های کم و برای مدت محدود نیز می‌تواند به بهبود جوانه زنی کمک کند، اما استفاده از این روش‌ها نیازمند دانش فنی و رعایت دقیق دستورالعمل‌ها است.

ضدعفونی بذر: برای جلوگیری از بیماری‌های قارچی در مراحل اولیه رشد، می‌توان بذرها را قبل از کاشت با قارچ‌کش‌های مناسب ضدعفونی کرد.

۳. زمان و روش کاشت:

زمان کاشت: بهترین زمان کاشت آنغوزه بسته به منطقه متفاوت است، اما به طور کلی در اواخر پاییز و اوایل زمستان (قبل از شروع بارندگی‌های سنگین) یا در اوایل بهار انجام می‌شود. کاشت پاییزه به بذرها اجازه می‌دهد از رطوبت زمستانه استفاده کرده و ریشه‌های قوی‌تری قبل از گرم شدن هوا توسعه دهند.

روش کاشت: دو روش اصلی برای کاشت آنغوزه وجود دارد:

کشت کپه‌ای (چاله‌ای): در این روش، چاله‌های کوچکی با عمق حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر ایجاد شده و در هر چاله ۳ تا ۴ بذر قرار داده می‌شود. سپس روی بذرها با لایه نازکی از خاک پوشانده می‌شود. مزیت این روش حفظ رطوبت بیشتر در اطراف بذر است. فاصله بین چاله‌ها معمولاً حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و فاصله بین بذرها در هر چاله ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. مقدار بذر مورد نیاز در این روش حدود ۱ کیلوگرم در هکتار است.

بذرپاشی (پاششی): این روش در زمین‌هایی که خاک نسبتاً سستی دارند استفاده می‌شود. بذرها به صورت یکنواخت در سطح زمین پاشیده شده و سپس با استفاده از ابزارهایی مانند شن‌کش یا دیس سبک با خاک مخلوط و در عمق مناسب قرار داده می‌شوند. در این روش باید دقت شود که تراکم بذر مناسب باشد تا پس از سبز شدن، بوته‌ها خیلی متراکم یا خیلی پراکنده نباشند.

کشت نشایی (گلخانه‌ای): در برخی مناطق، برای اطمینان بیشتر از سبز شدن و استقرار اولیه گیاه، بذرها ابتدا در گلخانه یا خزانه کاشته شده و پس از رسیدن گیاهچه‌ها به اندازه مناسب، به زمین اصلی منتقل می‌شوند. این روش نیازمند کنترل دقیق دما و رطوبت در گلخانه است.

۴. داشت (مراقبت پس از کاشت):

آبیاری: آنغوزه گیاهی مقاوم به خشکی است، اما آبیاری مناسب به خصوص در سال‌های اول رشد و قبل از مرحله بهره‌برداری (تیغ‌زنی) می‌تواند به رشد بهتر گیاه و افزایش تولید صمغ کمک کند. در کشت دیم، گیاه عمدتاً به بارندگی وابسته است. در کشت آبی، می‌توان در فواصل زمانی مشخص (مثلاً ۲ بار در ماه در ماه‌هایی که بارندگی کم است) گیاهان را آبیاری کرد. نکته مهم، جلوگیری از غرقابی شدن خاک است.

کنترل علف‌های هرز: رقابت علف‌های هرز با گیاه آنغوزه به خصوص در سال‌های اولیه رشد می‌تواند به شدت به گیاه آسیب برساند. کنترل علف‌های هرز به روش‌های مکانیکی (وجین دستی) در طول دوره رشد ضروری است.

کوددهی: آنغوزه به طور کلی نیاز کودی بالایی ندارد، اما استفاده از کودهای مناسب می‌تواند به بهبود رشد و عملکرد آن کمک کند. کودهای کامل حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) به عنوان کود پایه می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. همچنین استفاده از کودهای آلی مانند کود دامی پوسیده و کودهای حاوی گوگرد، اسید هیومیک و جلبک دریایی نیز برای بهبود کیفیت خاک و مقاومت گیاه توصیه می‌شود. زمان و میزان دقیق کوددهی باید بر اساس آنالیز خاک و شرایط رشدی گیاه تعیین