Το «τοπικό χρώμα»: "Κάτω στον γιαλό", από 19 διαφορετικούς τσαμπουνιέρηδες.

Τι σημαίνει «τοπικό χρώμα»;

Το «Κάτω στον γιαλό», με το να είναι διαδεδομένο σχεδόν σε κάθε νησί και τόπο όπου παίζουν τσαμπούνες, προσφέρει ένα ιδανικό παράδειγμα ανάλυσης του τοπικού χρώματος. Εδώ ακούγεται 19 φορές ο ίδιος σκοπός, αλλά κάθε φορά παιγμένος διαφορετικά.

Τα στοιχεία που διαφοροποιούν τα διάφορα τοπικά ιδιώματα είναι αφενός κάποια αντικειμενικά, ανεξάρτητα από τον κάθε μουσικό: ο τύπος της τσαμπούνας (5:5, 5:3, 5:1), το ύψος του κουρδίσματος (που γενικά σε κάθε τόπο έχει μικρό εύρος αποκλίσεων, ενώ από τόπο σε τόπο φτάνουμε τη μία οκτάβα διαφορά), τα όργανα συνοδείας.

Αφετέρου όμως υπάρχει και η τοπική αισθητική, που οδηγεί όλους γενικά τους τσαμπουνιέρηδες κάθε επιμέρους τόπου σ' ένα ορισμένο φάσμα επιλογών, ανάμεσα στο σύνολο των δυνατοτήτων του οργάνου, σ' ό,τι αφορά τις αρμονικές, ρυθμικές και μελωδικές τεχνικές στους δαχτυλισμούς και το ασκί.

Εξυπακούεται ότι δεν παίζουν όλοι οι τσαμπουνιέρηδες του κάθε τόπου ίδια μεταξύ τους. Ακολουθούν όμως όλοι την ίδια αισθητική, που τους διαφοροποιεί από τους τσαμπουνιέρηδες των άλλων τόπων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε ορισμένα νησιά υπάρχουν και περαιτέρω υποδιαιρέσεις στο τοπικό ύφος, ανάλογα με το χωριό και την περιοχή. Και βέβαια σε ορισμένες από τις ηχογραφήσεις του δείγματος έχουν υπεισέλθει και παράγοντες δισκογραφικής παραγωγής ή άλλοι, τυχαίοι, σχετικοί με την καταγραφή (π.χ. να μη βρέθηκαν συνοδοί ενώ κανονικά υπάρχουν) ή με την παραγωγή.

Δεν κατάφερα να βρω δείγματα από την Ανάφη, τη Φολέγανδρο, τη Σίκινο και την Αστυπάλαια, ενώ δεν υπάρχουν (γιατί δεν παίζεται το τραγούδι) στην Κρήτη και στους Ποντίους.

00:00 Εύβοια, Καβοντόρος. Τσαμπούνα Χρ. Μίζας.
00:22 Άνδρος. Τσαμούντα Νίκος Μανδαράκας, τουμπί Βαγγ. Τριανταφυλλάκης.
00:37 Τήνος. Τσαμπούνα Κρίνος (Γιώργος Τζανουλίνος), τουμπάκι Νίκος Τζανουλίνος.
00:57 Μύκονος. Σαμπούνα Μπαμπέλης, τουμπάκι Καντενάσος, + πρόσθετα κρουστά.
01:33 Σύρα. Ζαμπούνα Γιάννης Ξανθάκης, τουμπί άγνωστος.
02:02 Τζια. Τσαμπούνα Γιάννης Γρέκας, τραγούδι και τουμπάκι Στ. Πολίτης.
02:53 Κύθνος. Κάιντα (=τσαμπούνα) Φραγκίσκος Τζιωτάκης.
03:18 Πάρος. Τζαμπούνα Κυριάκος Κυδωιεύς, ντουμπάκι Μανόλης Χανιώτης.
04:14 Νάξος, Φιλώτι. Τζαμπούνα Λιανός Κοττάκης, τραγούδι και ντουμπάκι Νίκη Κοττάκη.
05:51 Σαντορίνη. Τζαμπούνα Στάθης Αρβανίτης, τραγούδι και ντουμπάκι Φάνης Αρβανίτης.
06:55 Πάτμος. Τσαμπούνα Θεολόγος Γρύλλης, λαούτο Βασίλης Χατζόπουλος, τουμπελέκι άγνωστος.
07:59 Λέρος. «Αποκριάτικο». Τσαμπούνα και τραγούδι Δημ. Λίνδος.
08:57 Κάλυμνος. Τσαμπούνα Μιχ. Κουτελλάς, τραγούδι Νικόλας Κουτελλάς.
09:57 Κάρπαθος, Όλυμπος. Τσαμπούνα Γιάννης Μπαλασκάς, λύρα Γιάννης Κατινιάρης, λαούτο Μαν. Μπαλασκάς, τραγούδι Μηνάς Λεντής.
10:54 Ικαρία. Άγνωστος τσαμπουνιέρης.
11:34 Φούρνοι. Τσαμπούνα Αντ. Σπανός, τουμπελέκι Μαθιός Μπαλαμπάνης. Τραγουδάει η παιδική χορωδία της Δόμνας Σαμίου.
12:15 Σάμος. Τσαμπούνα και τραγούδι Μανώλης Λεβισιανός.
13:11 Χίος, Λιθί. Τσαμπούνα Μπιλάλης (Γιάννης Στάμαργας), τουμπί άγνωστος.
13:52 Κύργια Δράμας (Μικρασιάτες από τα Σώκια). Τσαμπούνα Γιάννης Κακαγιάννης, τουμπελέκι Ηλίας Μπλιος. Τραγουδάει ομάδα κατοίκων των Κυργίων.

Πηγές των ηχογραφήσεων:

ΕΥΒΟΙΑ: δίσκος «Καρυστία», Φίλοι ΜΛΑ, CD 6, 1998.
ΑΝΔΡΟΣ: εκπομπή «Ο τόπος και το τραγούδι του»    • DOC MUS Ο τόπος και το τραγούδι του Άνδρος...  
ΤΗΝΟΣ:    • Τήνος: Μπάλος οργ., τσαμπούνα Κρίνος (Γιώρ...   (πληροφορίες στο λινκ).
ΜΥΚΟΝΟΣ: δίσκος «Μύκονος των Θεών και των ανθρώπων». Παραγωγή: Γιάννης Ζουγανέλης. Αυλός, 11129, ®+© 2005.
ΣΥΡΑ: Ιδιωτική ηχογράφηση γύρω στο 1980, που κυκλοφορούσε σε χειροποίητες κασέτες (ευχαριστώ τον Πέτρο Βαρθαλίτη που μου παραχώρησε αντίγραφο).
ΤΖΙΑ: καταγραφή Περικλής Σχινάς, Ποίσσες (Τζια) 2010.
ΚΥΘΝΟΣ:    • O Φραγκίσκος Τζιωτακης στο www.xilouris.gr...  
ΠΑΡΟΣ:    • Πάρος (Λεύκες): Μπάλος οργ., τσαμπούνα Κλα...   (πληροφορίες στο λινκ).
ΝΑΞΟΣ: Λιανός και Νίκη Κοττάκη, δίσκος «Η τζαμπούνα στο Φιλώτι», ιδιωτική έκδ. εκτός εμπορίου, καταγραφή Γιάννης Αντωνίου.
ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: οικιακή ηχογράφηση ~1980. Ευχαριστώ τον Φάνη Αρβανίτη, γιο (και τουμπακάρη) του Στάθη Αρβανίτη, για την ευγενική παραχώρηση.
ΠΑΤΜΟΣ: Θεολόγος Γρύλλης, δίσκος «Τα χορευτικά μας», Panivar, ΡΑ 5631, 1994.
ΛΕΡΟΣ:    • Λέρος: Αποκριάτικο (Κάτω στον γιαλό στην ά...   (πληροφορίες στο λινκ).
ΚΑΛΥΜΝΟΣ: καταγραφή Περικλής Σχινάς, Βαθύς Καλύμνου 2005.
ΚΑΡΠΑΘΟΣ:    • ΟΛΥΜΠΟΣ, Πάσχα 2007 - Γλέντι προαναστάσιμο  
ΙΚΑΡΙΑ: από μια χειρόγραφη κασέτα που κυκλοφορεί σε ιδιωτικά αντίγραφα.
ΦΟΥΡΝΟΙ: Δόμνα Σαμίου, δίσκος «Η Περπερούνα και άλλα τραγούδια του λαού μας για παιδιά», Zodiac – 88505, 1980.
ΣΑΜΟΣ: Καταγραφή Νίκος Διονυσόπουλος για το Αρχείο Μουσικού Πολιτισμού Βόρειου Αιγαίου, Πάνω Βαθύ Σάμου 2007.
ΧΙΟΣ: Ν. Διονυσόπουλος όπ.π., Λιθί Χίου 1998.
ΚΥΡΓΙΑ: Δίκος «Σωκιανίδικα αποκριάτικα τραγούδα», Πολιτιστικός Σύλλογος Κυργίων "Ο Αρίων", Κύργια 2005.