همه چیز درباره زازا ها ، قومی ایرانی نژاد در قلب ترکیه

زازا ها ، قومی ایرانی نژاد در قلب ترکیه

#زازا #زازاکی #کرد #گورانی #کورد #کردستان #ایران #تاریخ #ترکیه #اقوام_ایرانی #دیلمان #دیلم #کاسپین


اقوام ایرانی زیادی توی سرزمین هایی که در سه قرن گذشته از ایران جدا شدن وجود دارن که تونستن تا حد زیادی هویت ایرانی متمایز خودشون رو حفظ کنن .
اقوامی که کمتر از اونها شنیدیم و اطلاعات زیادی از اونها نداریم .
ما توی برنامه های قبلیمون به برخی از این اقوام اشاره کردیم ، مثل اوستیایی های روسیه ، داغستانی ها و غیره ، که حتما بهتون توصیه میکنم اون برنامه ها رو هم تماشا کنید .
امروز هم در امتداد اون برنامه ها ، یکی دیگه از اقوام کهن ایران که در ترکیه زندگی میکنن رو میخوایم بهتون معرفی کنیم ، و اون قوم ، قوم زازاست


حملات متعدد دشمنان خارجی و ضعف ها و هرج و مرج های داخلی در پونصد سال گذشته باعت شد تا بخش های زیادی از ایران توسط همسایگان اشغال و جدا بشه و همین باعث شد تا اقوام ایرانی تبار زیادی ،خارج از مرز های سیاسی ایران قرار بگیرن.
یکی از این اقوام بزرگ که به خاطر جنگ های ایران و عثمانی از سرزمین مادریشون جدا افتادن ، زازا ها هستن.
جمعیت زازا ها به دلیل سیاست های سرکوب قومیتی و نژادپرستانه‌ی ترکیه، به طور دقیق مشخص نیست و ترکیه از سال ۱۹۶۵، اجازه هیچ سرشماری ای رو نداده و جمعیت هیچ قومی در ترکیه مشخص نیست، ولی تخمین ها از ۲ تا ۸ میلیون زازا رو براورد میکنن.
مرکز قوم زازا در مرکز به سمت جنوب شرقی ترکیست و منطقه دَرسیم ، مرکز این قوم به حساب میاد که درسیم از دو واژه در و سیم تشکیل شده و به معنای در سیمینه ، یا دریه که از نقره ساخته شده.

خیلی ها به اشتباه زازا ها رو جزو اقوام کرد به حساب میارن ، ولی زازا ها دارای فرهنگ و زبان مستقل از اقوام کرد هستن و عویت خودشون رو دارن . البته از نظر دولت ترکیه، اینکه این درگیری قومی بین زازا ها و کرمانج های ترکیه که هر دو از اقوام ایرانی هستن بسیار مطلوبه، چون باعث کاهش قدرت این اقوام میشه و ترکیه راحت تر میتونه سیاست های هویت زدایی و آسیمیله کردن هر دو قوم رو در پیش بگیره و خود دولت هم به این اختلاف نظر ها دامن میزنه.

بعد از تشکیل کشور ترکیه ، زازا های زیادی به دلیل سرکوب شدید دولت ترکیه به کشور های اروپایی مهاجرت کردن و همین باعث شد تا این مهاجر ها که جمعیتشون تا نیم میلیون نفر براورد میشه ، بتونن بیستر هویت زازایی خودشون رو حفظ کنن و کتاب های زیادی به زبان زازاکی و درباره فرهنگ زازایی به چاپ رسوندن و روح تازه ای به فرهنگ و زبان خودشون دمیدن . نکته جالب اینه که زازا های خارج ترکیه ، از لحاظ فرهنگی و زبانی بسیار بهتر از زازا های داخل ترکیه تونستن هویت خودشون رو هم در برابر جریان های پانترک و هم در برابر جریان های پانکرد در ترکیه حفظ کنن و حتی جریان های زازایی هم برای جدایی از ترکیه و استقلال زازا ها تشکیل شده و پرچم زازاستان ، مثل اکثر اقوام ایرانی خارج از ایران ، همون پرچم ایرانه با کمی تغییر .

زبان زازا ها که خود زازا ها بهش زازاکی یا دیلمی میگن ، زبانی متعلق به شاخه شمالغربی زبانهای ایرانیه. زبان زازاکی دارای ساختار مستقل خودشه و از لحاظ واژگانی و گرامری و ریشه یابی ، به زبان های کاسپین ، مثل مازنی و گیلکی ،شباهت شدیدی داره .
به همین دلیل ، فهم متقابلی بین گویشوران زبان های کردی ، مثل سورانی و کرمانجی ، با زبان زازاکی وجود نداره و یک کرمانج و زازا با زبانهای خودشون نمیتونن با هم ارتباط برقرار کنن و برای مکالمه، یا باید از یک زبان میانجی استفاده کنن یا باید یکی زبان دیگری رو یاد بگیره.
شباهت زبان زازاکی به زبان های کاسپین و اینکه زازا ها به خودشون دیلمی میگن ، باعث شده تا خیلی از محققان ، ریشه‌ی زازا ها رو در شمال ایران و دیلمستان ، در مرز گیلان و مازندران ، بدونن . البته نظر قطعی راجب ریشه‌ی زازا ها نیاز به بررسی های بیشتر و جامع تر در باره این قوم داره و متاسفانه به دلیل سیاست های نژاد پرستانه دولت ترکیه ، امکان انجام تحقیقات به صورت گسترده وجود نداره و این سیاست های حذف قومیتی به حدیه که حتی اسم اونها رو به صورت درست بیان نمیکنن و اسم دیلمی رو به شکل دیملی تلفظ میکنن تا شکل و ظاهر ترکی داشته باشه ، ولی چیزی که مشخصه اینه که زازا ها یک قوم ایرانی هستن که بیش از هزار ساله که ساکن این منطقه هستن .

از لحاظ مذهبی ، سه چهارم زازا ها شافعی هستن و حدود یک چهارم زازا هم علوی و شیعه هستن ، که این ترکیب مذهبی شباهت زیادی به کرمانج های ترکیه دارن ، البته اقلیت های زرتشتی و مسیحی هم توی این اقوام وجود دارن.

به صورت سنتی ، بر خلاف کرد های ترکیه که زندگی عشایری دارن،زازا ها اکثرا سبک زندگی کشاورزی دارن و بعضا دام دار هستن و از لحاظ فرهنگی هم جشن های ایرانی ، مثل نوروز رو جشن میگیرن.


داستان جدایی زازاستان از ایران ، به اوایل دوران صفوی و جنگ چالدران بین ایران و عثمانی برمیگرده. در اون نبرد گرچه ارتش ایران دلاوری های زیادی از خودش نشون داد و در ابتدای جنگ دست بالا رو داشت، ولی به دلیل عدم تجهیز ایران به سلاح های مدرن ، مثل توپ و تفنگ ، سپاه ایران در اون جنگ تلفات زیادی داد و در پی جنگ چالدران ، مناطق بزرگی از غرب ایران ، تحت اشغال عثمانی در اومد و زازاستان هم در همون جنگ اشغال شد و متاسفانه از همون دوران تا به امروز ، زازا ها و کرد های ترکیه اوضاع خوبی ندارن و از لحاظ اقتصادی و آموزش و توسعه و بهداشت، این مناطق جزو کم توسعه یافته ترین مناطق ترکیه هستن.

امیدواریم که با ساختن این برنامه ها و آشنایی مردم ایران با همتباران خودشون ، حمایت های سیاسی و فرهنگی برای آزادی این ایرانی تبار ها از ظلم و نژاد پرستی دولت ترکیه افزایش پیدا کنه