ปราสาททามจาน หรือปราสาทบ้านสมอ บ้านทามจาน ต.บ้านสมอ อ.ปรางค์กู่ จ.ศรีสะเกษ

ปราสาทบ้านสมอ

ปราสาทบ้านสมอ หรือ ปราสาทบ้านทามจาน เป็นอโรคยาศาล หรือโรงพยาบาล หนึ่งในจำนวน 102 แห่ง ที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรขอมโบราณ โปรดให้สร้างขึ้น สร้างในราวพุทธศตวรรษที่ 18 ปรางค์ประธานก่อด้วยศิลาแลงเช่นเดียวกับอโรคยศาลแห่งอื่นๆ ปรากฏทับหลังที่ยังแกะสลัยลวดลายไม่เสร็จประดับอยู่ที่ซุ้มประตูด้านทิศใต้

ปราสาทบ้านทามจาน หรือปราสาทบ้านสมอสร้างราวพุทธศตวรรษที่ 18 เป็นศิลปะขอมแบบบายน ตั้งอยู่ที่ บ้านทามจาน ตำบลบ้านสมอ อำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ สภาพของปรางค์ปราสาทเป็นปรางค์หลังเดียวก่อด้วยศิลาแลงหันหน้าไปทางทิศตะวันออกมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมย่อเก็จ มีมุขยื่นออกไปเล็กน้อยทางด้านตะวันออกซึ่งจะเป็นด้านหน้า และเป็นประตูทางเข้าไปในตัวปราสาท ส่วนอีกสามด้านทำเป็นประตูหลอกกรอบประตู และทับหลังทำด้วยหินทรายสลักลวดลายทับหลังด้านหน้าหายไปทับหลังบนกรอบประตูทางทิศใต้สลักแล้วเสร็จเพียงครึ่งเดียวเป็นรูปหน้ากาลกำลังคายท่อนพวงมาลัยโดยใช้มือยึดจับพวงมาลัยซึ่งสลักเป็นลายใบไม้ม้วนเหนือหน้ามีรูปบุคคลนั่งขัดสมาธิลักษณะเป็นพระพุทธรูปมีบุคคลสองคนนั่งพนมมืออยู่พระพุทธรูปดังกล่าวอาจจะเป็นพระพุทธไภสัชยคุรุพระพุทธเจ้าผู้รักษาโรคเพราะรูปแบบ และแผนผังของปราสาทสันนิษฐานได้ว่าคงจะเป็นสิ่งก่อสร้างที่เรียกว่าอโรคยาศาลหรือโรงพยาบาลซึ่งได้พบจารึก กล่าวถึงการก่อสร้างโรงพยาบาลหลายหลักและในจารึกกล่าวถึงพระพุทธไภสัชยคุรุ กำแพงและโคปุระมีร่องรอยฐานกำแพงก่อด้วยศิลาแลงล้อมรอบสี่ด้าน ด้านตะวันออกมีโคปุระก่อด้วยศิลาแลง เช่นกันมีสระน้ำจำนวน 2 สระ ตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือห่างจากโคปุระประมาณ 10 เมตร เป็นสระขนาดเล็กผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า อีกสระมีขนาดใหญ่ตั้งอยู่ด้านตะวันออกห่างออกไปประมาณ 50 เมตร