دوره های تاریخی غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانیان مغول

00:10غزنویان
02:12سلجوقیان
05:10خوارزمشاهیان
08:52ایلخانان مغول
غزنویان، سلسله‌ای ترک‌تبار بودند که از سال ۳۵۱ تا ۵۸۲ هجری قمری در مناطق شرقی ایران حکومت می‌کردند. مورخان نسب این سلسله را به یزدگرد سوم ساسانی می‌رسانند. غزنویان به نمایندگی از جانب خلفای اسلامی در شرق، به نشر اسلام مشغول شدند. آن‌ها به‌علت فتوحات در هند، به‌شهرتی قابل‌توجه دست یافتند.
«آلپتگین» و «سبکتگین» به‌عنوان سپهسالاران سپاه، نقشی مهم در تشکیل این سلسله ایفا کردند؛ اما بنیان‌گذار آن محمود غزنوی بود. او ابتدا از طرف سامانیان، سپهسالار سپاه خراسان شد و بعد از مرگ سبکتگین به غزنه حمله و آن را تصرف کرد. محمود بعد از تصرف غزنه، به خراسان حمله کرد، سرداران سامانی را شکست داد و خراسان را به‌زیر سلطه خود درآورد.محمود غزنوی اولین کسی بود که بعد از اسلام عنوان «سلطان» را گرفت
«طغرل سلجوقی» با شکست سلطان مسعود غزنوی در جنگ دندانقان، سلسله سلجوقیان را در سال ۴۳۱ هجری قمری (۱۰۳۹ میلادی) بنا نهاد. او با دختر خلیفه القائم ازدواج کرد تا جایگاه سیاسی خود را محکم‌تر کند.
«آلب‌ارسلان سلجوقی» بعد از طغرل جانشین او شد. او که از معروف‌ترین شاهان سلجوقی بود، شهر مرو را پایتخت خود قرار داد. در دوره او نهضت مدرسه‌سازی آغاز شد که سیاستی برای مقابله با مدارس اسماعیلی مصر در الازهر محسوب می‌شد.
«ملکشاه» پسر آلب‌ارسلان و جانشین او، دخترش را به عقد خلیفه مقتدی درآورد تا ارتباط خود را با نهاد خلافت قوی‌تر کند. او اصفهان را مرکز خلافت خود قرار داد و قصد تاسیس دارالخلافه در آن را کرد. قلمرو حکومت او در آن زمان، به بیشترین وسعت خود رسید.
خوارزمشاهیان فرزندان غلامی به نام «انوستگشین غرچه» از غلامان ملکشاه سلجوقی بودند. انوشتگین طشت‌دار ملکشاه بود؛ اما به‌علت درایت و کفایتی که داشت، ولایت خوارزم را به او دادند و بعد از او پسرش «قطب‌الدین محمد» به‌جای پدر نشست و حکومت خوارزمشاهیان را تشکیل داد. آن‌ها در عهد حکومت سلجوقیان از دست‌نشاندگی خارج شدند و سپس به‌تدریج بر ماوراءالنهر نیز تسلط یافتند.
قطب‌الدین در دوره حکومت برکیارق سلجوقی از طرف آلتونتاش، حاکم خراسان در سال ۴۹۰ هجری قمری (۱۰۹۶ میلادی) به خوارزم فرستاده شد و لقب خوارزمشاه گرفت. او مدت ۳۰ سال زیر نظر سلجوقیان حکومت کرد. «اتسز» پسر او، بعد از مرگ پدر به امارت نشست و قلمروی او را وسعت داد، سپس از سمت سلجوقیان، ارتقا درجه گرفت.