Ενδημικός κράταιγος πυκνόλοβος (Crataegus pycnoloba) στις πλαγιές της Μικρής Ζήρειας

Ο κράταιγος (Crataegus) είναι ένα φυτό σε θαμνώδη ή δενδρώδη μορφή με λοβωτά φύλλα, κοινό κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο. Στην Ελλάδα είναι γνωστός, ανάλογα με την περιοχή ως τρικοκκιά, κουδουμηλιά, μοσφηλιά, μουρζιά, μπουρμπουτζελιά, ξανθή τσαπουρνιά, τσιατσιά και ξαγκαθιά (τα διάφορα ονόματα που διαθέτει πολλές φορές περιγράφουν το είδος Κράταιγος ο μονόγυνος ή Crataegus monogyna).
Είναι γένος της τάξης των Rosaceae (ροδωδών) που περιλαμβάνει γύρω στα 200 είδη. Έχει κόκκινους καρπούς (τσιάτσια) που χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος.
Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Οι καρποί του (τσιάτσια) είναι ωοειδείς, με μήκος 8 με 12 εκ. και έχουν συνήθως κόκκινο χρώμα. Υπάρχουν είδη με κίτρινους, ασπριδερούς ή μαύρους καρπούς. Τα κλαδιά και ο κορμός του φέρουν αγκάθια που έχουν συνήθως μήκος 1 με 3 εκ. Ορισμένα από τα είδη του Κράταιγου και ιδίως εκείνα που φυτρώνουν στη λεκάνη της Μεσογείου, όπως για παράδειγμα το είδος Κράταιγος ο Αζαρόλος (Crataegus azarolus) είναι εξαιρετικά ανθεκτικά στην ξηρασία. Ορισμένα είδη χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά, ενώ άλλα για τον εμβολιασμό οπωροφόρων όπως η αχλαδιά ή η μουσμουλιά.
Ο Κράταιγος ο πυκνόλοβος (Crataegus pycnoloba) είναι θάμνος φυλλοβόλος που φυτρώνει σε ορεινές κυρίως περιοχές της Πελοποννήσου. Θα τον συναντήσουμε στη Ζήρεια, στον Χελμό, τον Ολίγυρτο ή το Μαίναλο σε θαμνώνες, πετρώδεις πλαγιές, ξέφωτα δασών ή υποαλπικά λιβάδια και σε υψόμετρο από 700 έως 2100 μ.
Το φυτό είναι ένας θάμνος ή σπάνια ένα μικρό δέντρο. Τα φρούτα είναι κόκκινα ή σκούρα κοκκινωπά καφέ όταν είναι ανώριμα, αλλά αργότερα αναπτύσσουν κίτρινο χρώμα φόντου.
Συνώνυμα: Crataegus triloba Pers. -- Mespilus tanacetifolia var. pycnoloba (Boiss. & Heldr.) Wenz.
Τα φύλλα του είναι ανοιχτού πράσινου χρώματος, έλλοβα (με 5 λοβούς) ή πτεροσχιδή, μήκους 2-5 εκ.
Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα, λευκά ή ρόδινα και εύοσμα τα οποία εκπτύσσονται σε κόρυμβους. Ο κάλυκάς τους έχει πέντε μόνιμους βραχείς λοβούς και η στεφάνη αποτελείται από πέντε πέταλα, συνήθως υποστρόγγυλου σχήματος.
Ο καρπός του είναι μικρού μεγέθους, δρύπη, υποσφαιρικός έως σφαιρικός, διαφόρων αποχρώσεων του κόκκινου έως κίτρινου χρώματος, φέρει ομφαλό στην κορυφή (στεφανούμενος από τους αποξηραμένους λοβούς του κάλυκα του άνθους), με 1-5 πυρήνες.
Η οικολογική αξία του Crataegus pycnoloba, όπως και όλων των άλλων ειδών του γένους ως αυτοφυών, είναι πολύ μεγάλη, γιατί ο καρπός του αποτελεί τροφή για πολλά άγρια πτηνά και θηλαστικά, καθώς και τα άνθη του είναι σημαντικά για πολλά έντομα που τρέφονται με νέκταρ.
Το όνομα του γένους Crataegus, προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "κράταιγος" που σημαίνει κραταιός, από το σκληρό, βαρύ, και πυκνό ξύλο του.
Το όνομα του είδους pycnoloba (=πυκνόλοβος), δεν χρειάζεται εξήγηση. Οι λοβοί των φύλλων του είναι χαρακτηριστικοί.
Το συγκεκριμένο φυτό το βιντεοσκόπησα στις 13 Σεπτεμβρίου 2025, στο μονοπάτι που οδηγεί στις κορυφές της Μικρής Ζήρειας από τις πηγές του Σύθα ποταμού και σε ένα ξέφωτο του ελατοδάσους σε υψόμετρο περίπου 1500 μ.