غزل شماره 21 حافظ به همراه تفسیر - Persian poetry

غزل شماره 21 حافظ به همراه تفسیر - Persian poetry
غزلیات حافظ - Hafez Shirazi

نقاش چهره شاعر، استاد نادر لنجانی
https://lanjani.com/cv

دل و دینم شد و دلبر به ملامت برخاست
گفت با ما منشین کز تو سلامت برخاست
که شنیدی که در این بزم دمی خوش بنشست
که نه در آخر صحبت به ندامت برخاست
شمع اگر زان لب خندان به زبان لافی زد
پیش عشاق تو شب‌ها به غرامت برخاست
در چمن باد بهاری ز کنار گل و سرو
به هواداری آن عارض و قامت برخاست
مست بگذشتی و از خلوتیان ملکوت
به تماشای تو آشوب قیامت برخاست
پیش رفتار تو پا برنگرفت از خجلت
سرو سرکش که به ناز از قد و قامت برخاست
حافظ این خرقه بینداز مگر جان ببری
کاتش از خرقه سالوس و کرامت برخاست

تفسیر بیت به بیت غزل شماره 21 از دیوان غزلیات حافظ شیرازی

دل و دینم به هوای عشق رفت . دلبر هم به ملامت بر خاست . یعنی به جهت رسوا شدنم جانان سرزنشم کرد و گفت : با ما منشین که تو دل و دین را از دست داده و رسوا شده ای . یعنی آن سلامت که داشتی از دست داده به ملامت افتادی و از این به بعد با ما نشست و برخاست مکن که بی ننگ و نام شده ای
شد = در اینجا به معنی رفت . ملامت = سرزنش ، مذمت . برخاست = بلند شد

که را شنیدی که در این مجلس دنیا با خوشی و صلح و صفا نشست و در آخرِ صحبت با پشیمانی از مجلس بلند نشد . یعنی در این بزم دنیا هر که دو سه روزی اگر خوش باشد به دنبالش حتماََ چند روزی مغموم خواهد شد چون خلقت دنیا بر این وضع نهاده شده که را شنیدی = اگر شنیدی . ندامت = پشیمانی

شمع اگر با زبان خود از آن رُخِ خندان لافی زد . یعنی خود را به آن رُخِ خندان تشبیه کرد و به خود بالید . شبها در برابر عشاق خود به غرامت آن لاف ایستاد . خلاصه تا صبح سر پا ایستادنش در برابر عشاق تو از روی اعتذار از گستاخی است . همین است که هم می سوزد و هم اشک می ریزد
غرامت = به معنی هیزم و یا هر چیز که آتش زدنش لازم است مثل دِین و دیت

باد بهاری در چمن به عشق جانان پیدا شد و به جانب جانان وزید . باد برخاست یعنی باد وزید . این اصطلاح در ترکی هم استعمال می شود . حاصل سخن اینکه : باد بهاری به عشق عارض جانان ، گُل را و به هوای قامت او سرو را ترک کرد
هواداری = محبت

خطاب به جانان می فرماید : تو مست بگذشتی و از ملائک به سبب تماشای تو ، فتنۀ قیامت بلند شد . یعنی ملائک غوغا کردند . یعنی مستانگی تو از بشر گذشته ، ملائک را هم به فتنه و آشوب انداخت خلوتیان = جمع خلوتی منسوب به خلوت ، مقام ملائک را عالم ملکوت گویند پس مراد از خلوتیان ملکوت ملائک است . آشوب = غوغا و فتنه

سروِ سرکش که به قد و قامت خود فخر می کرد . پیش رفتار تو از خجالت سرش را بلند نکرد . یا در برابر رفتار تو ، یعنی سروِ سرکش که به قد و قامت خود فخر و مباهات می کرد . همین که خواست با فخر و ناز قدم بردارد . در برابر راه رفتن تو از خجلت و حیرت پا از پا بلند نکرد یعنی نتوانست حرکت کند
رفتار = در اینجا به معنی روش . بر نگرفت = بلند نکرد . خجلت = شرمگین . به ناز از قد و قامت برخاست = به قد و قامت خود فخر کرد . برخاست = در اینجا به معنی ایستاد

حافظ ، این خرقه ریا که پوشیده ای ترک کن شاید از آتش جهنم جان به سلامت ببری . زیرا از این خرقه ریا و کرامت ، آتش ظاهر شد . یعنی کسانی که خرقۀ ریا پوشیده و اظهار کرامت می کنند . رسوای عالم شدند . پس اگر تو هم این صفت را داری ترک کن که رسوای عالم نشوی . مضمون مصراع دوم ، کنایه از رسوا شدن است
مگر جان ببری = باشد که جان به سلامت ببری . سالوس = ریا


Hafez poems in English
persian poetry with english subtitles

Went heart and faith; and the Heart-Ravisher with reproach arose,
And said: “Sit not with me; for, from thee, safety hath risen.”
Of whom heardest thou, who at this banquet, hath awhile sat happy:
Who, at the end of the companionship, not in remorse hath risen.
If, with its tongue, the candle expressed a boast of that laughing face
In fine, nights before thy lovers, it hath risen.
In the sward, from the border of the rose and the cypress, the spring breeze,
In longing for that cheek and stature of Thine, hath risen.
Intoxicated, Thou passedest by, and from the Khilvatis of angels
The tumult of resurrection at the sight of Thee hath risen.
Before thy gait, from shame its foot uplifted not,
The head-extending cypress that, with grace of stature and of form, hath risen.
Hafez! cast off this religious garment. Perchance thou mayst take thy life:
For, from the religious garment of hypocrisy and of miracle, fire hath risen.

#Hafez #حافظ_شیرازی #اشعارحافظ