Paweł i Barnaba jako Hermes i Zeus. Aluzje do mitów greckich w Dziejach Apostolskich

Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! https://buycoffee.to/podcasthistorykow ☕

Kiedy zajrzymy do 14 rozdziału Dziejów Apostolskich możemy natknąć się na pozornie realistyczny opis uznania Pawła i Barnaby za greckich bogów olimpijskich. Epizod może wydawać się "soczystą", wartą powtórzenia anegdotą, której pewna - z naszej perspektywy - absurdalność, wydaje się nadawać całości pozory realizmu historycznego. Czy jednak tak jest naprawdę? A może jednak ów epizod mówi nam więcej o kunszcie literackim autora Dziejów Apostolskich i jego oczytaniu w literaturze grecko-rzymskiej niż o szczegółach pierwszej misji Pawła z Tasu?

Co znajdziesz w odcinku?
00:00:00 Wstęp
00:02:43 Kim jest Barnaba?
00:08:36 Wprowadzenie Pawła do narracji Dziejów Apostolskich
00:11:25 Początek "epopei" o misjach Pawła
00:16:27 Uznanie Pawła i Barnaby za bogów w Lystrze
00:21:45 Szczegóły epizodu z Lystry
00:27:12 Dlaczego należy składać bogom ofiary? Perspektywa grecka
00:33:49 Lokalny kontekst opisu epizodu w Lystrze
00:42:12 Dz 14 - między historycznością a strukturą literacką
00:50:33 Inne potencjalne elementy polemiczne wobec tradycji grecko-rzymskiej
00:56:15 Szerszy kontekst literacki: Hermes
01:02:17 Bóstwo przyjmujące postać człowieka - motyw theoksenii
01:08:48 Bezpośrednie (?) grecko-rzymskie wzorce mitologiczne
01:13:14 Nawiązania do literatury grecko rzymskiej w Dziejach Apostolskich
01:18:25 Podsumowanie i zakończenie,

Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: https://uw.academia.edu/S%C5%82awomir...

Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.

Źródła i podstawowa literatura przedmiotu:
Novum Testamentum Graece et Latinae, ed. E. Nestle, K. Aland, B. Aland et al., (wyd. 26) Stuttgart 1979
Platon, Uczta, Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton, Fedon, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1988
Platon, Prawa, tłum. M. Maykowska, Warszawa 1997
Eurypides, Tragedie, t. IV, tłum. oprac. J. Łanowski, Warszawa 2007
Porfiriusz z Tyru, O wegetarianizmie, tłum. E. Osek, Warszawa 2018
Teofrast, Pisma wybrane, tłum. I. Dąbska, Warszawa 1963
Tukidydes, Wojna Peleoponeska, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 1988
Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska, S. Stabryła, t. 1-2, Wrocław 2004
Kyranides. O magicznych właściwościach roślin, zwierząt i kamieni, tłum. E. Żybert, Wrocław 2003
Pierwsi apologeci greccy, tłum. L. Misiarczyk, oprac. J. Naumowicz, Kraków 2004
W. Burkert, Starożytne kulty misteryjne, tłum. K. Bielawski, Kraków 2007
W. Lengauer, „Pobożność i ofiara. Strach przed bogami w wierzeniach Greków”, Przegląd Historyczny 106.4 (2015), s. 657-669
F. Steger, Asklepios. Medycyna i kult, tłum. M. Łągiewska, Kraków 2024
W.M. Clader, „Zeus and Hermes at Lystra”; „The “Priest” of Zeus at Lystra”, Expositor 7.10 (1910), s. 1-6; 148-155
A.B. Cook, Zeus. A Study in Ancient Religion, vol. III/2, Cambridge 1940, s. 1171
F.F Bruce, The Books of Acts, Grand Rapids MI 1988
L.M. Martin, „Gods or Ambassadors of God? Barnabas and Paul in Lystra”, NTS 41 (1995), s. 152-156
A Greek-English Lexicon of the New Testament and other Early Christian Literature, W. Bauer, F.W. Danker, (wyd. 3), Chicago-London 2000
H.-J. Klauck, Magic and Paganism in Early Christianity. The World of the Acts of Apostles, transl. B. McNeil, Edinburgh 2000
L.A. Kauppi, Foreign but Familiar Gods. Greco-Romans Read Religion in Acts, London 2006
J. Ruis-Camps, J. Read-Heimerdinger, The Message of the Acts in Codex Bezae. A Comparison with Alexandrian Tradition, vol. 3, London-New York 2007
R.I Pervo, Acts. A Commentary (Hermeneia), Edmonds WA 2009
Paul D., „Ovid’s Metamorphoses and the Gospel According to Hermes”, Is That in the Bible, 2015 [blog]
T. Kennedy, The Essential Archaeological Guide to Bible Lands, Eugene OR 2020 (1960)
B. Obrador-Cursach, The Phrygian Language, Leiden–Boston 2020
S. Poloczek, Pogańskie zmartwychwstania. Studium wyobrażeń o powrocie do życia w grecko-rzymskiej literaturze okresu cesarstwa, Warszawa 2021
R. Parker, Religion in Roman Phrygia: From Polytheism to Christianity, 2023
The Book of Acts in Its First Century Setting, vol. 2, Graeco-Roman Setting, D.W.J. Gill, C. Gempf, Grand Rapids MI 1994

Tagi: Nowy Testament, Biblia, Paweł z Tarsu, Barnaba, mitologia grecka, Hermes, Zeus, Asklepios, krytyka tekstualna, intertekstualność, Azja Mniejsza, Anatolia, Turcja, Cypr, cesarstwo rzymskie, literatura grecka, religia grecka, Zeus, Hermes, mitologia, kult ofiarny, literaturoznawstwo, greka, łacina, podróże misyjne, wczesne chrześcijaństwo, Lystra, Ikonium, Likaonia