TEI TS1400 Turboşaft Turboshaft Helikopter Motoru Nasıl Çalışır

Bu sunumda TEI TS1400 Turboşaft Turboshaft Helikopter Motorunun Nasıl Çalıştığı ve turboşaft motorların çalışma prensipleri ele alınmaktadır.

--

Yerli ve milli imkanlarla üretimi yapılan TS1400 motoru turbojet motorun bir çeşididir. Hava solumalı gaz türbinli motorlar temelde dörde ayrılmaktadır. Turbojet, turbofan, turboprop ve turboşaft. Tüm jet motorları çeşitlerinin temelini turbojet motor oluşturmaktadır.

Konumuz olan turboşaft motoru anlamak için kısaca turbojet motorun çalışma prensibine bakmak konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Turbojet motorlarda kullanılan sistem ufak farklılıkların dışında çalışma prensibi olarak tüm çeşitlerde aynıdır.

Turbojet, hava solumalı, havacılık sektöründe kullanımı olan bir jet motorudur. Turbo, Latince "yüksek hızda dönen" demektir. Günümüzde turbodizel arabalarda kullanılan turbo ismi de buradan gelmektedir. Arabanın dizel motorunun içine daha fazla hava alınması amacıyla yüksek hızla dönen turbo kullanılmaktadır. Jet ise Latincede "fırlatmak" anlamına gelmektedir.

Jet motorlar Newton'un 3. Yasası uyarınca, yüksek hızda gazları geriye iterken, kendisi ters yönde bir kuvvet oluşturur. Newton'ın 3. Hareket yasasına göre; her etki eşit büyüklükte ve ters yönde bir tepki doğurur.

Jet motorun çalışma sistemini balon örneği ile ele alacak olursak; şu an bu sunumu izleyen herkes çocukluğunda balonu şişirdikten sonra en az bir kez bırakarak balonun ileri doğru fırladığını gözlemlemiştir. Newton’un hareket yasasına göre balon ters yönde bir tepki kuvveti oluşturmaktadır.

Newton’un 3. Hareket kanunu için bir başka örneğe bakacak olursak; bahçe sulamak için çeşmeyi kuvvetlice açtığımızda hortumun ucunun hareket ettiğini gözlemlemişizdir. Bu örnekte de etki tepki oluşmaktadır.

Tepkili motor olarak da isimlendirilen jet motor , atmosferden aldığı havayı kompresör kısmında sıkıştırıp yanma odası kısmında yakıtla karıştırarak yakar. Yanan gazlar genleşerek eksoz kısmına doğru hareket etmeye başlar ve çıkış esnasında türbin kısmında çarparak enerjinin bir kısmını türbini döndürmekte kullanırken büyük bir kısmı itki kuvvetini oluşturur.

Yanma sonucu ortaya çıkan gazlar, balon örneğindeki gibi hızla dışarı püskürtüldüğü için, motorun ters yönününde bir itme kuvveti oluşturulur. Bu kuvvetle, motorun bağlı olduğu araç ileri doğru hareket eder.

Turbojet motorun arabalarımızda kullandığımız pistonlu motorlardan en önemli farkı emme, sıkıştırma, yanma ve eksoz zamanlarının aynı anda yapılıyor olmasıdır. Pistonlu motorlarda her bir zamanın oluşması için pistonun aşağı ve yukarı hareket etmesi ve bu hareket esnasında alt, üst noktalarda durarak tekrar ters yönde hareket etmesi gerekmektedir.

Bu da aslında verimliliği düşürmektedir. Turbojet motorlarda şekilde de görüldüğü gibi süreklilik olduğundan daha fazla güç elde etmek mümkündür. Bu nedenle turbojet motorlar pistonlu motorlara göre daha güçlü motorlardır.

Peki turboşaft motorlarda itme kuvveti mi kullanılıyor? Turboşaft motorun en önemli farkı yanan gazların çıkışı esnasında neredeyse tüm enerjinin türbinin çevrilmesinde kullanılmasıdır. Motor tarafından oluşturulan itme kuvvetinin büyük bir kısmı bir şaft vasıtasıyla helikopterin pervanesine iletilmektedir.

--

KAYNAKÇA
https://tr.wikipedia.org/wiki/Turbojet
https://tr.wikipedia.org/wiki/Turbo%C...
https://tr.wikipedia.org/wiki/Jet_mot....
FAA (2012). The Aviation Maintenance Technician Handbook–Powerplant (FAA-H-8083-32). Vol.1
Huenecke (1997). Jet Engine. Fundamentals of Theory, Design and Operation

---

MUSİC
Cinematic No Copyright Music by Infraction - No Copyright Music | Creative Commons Atıf lisansı (yeniden kullanılabilir)