Μήπως ο πρόγονός σου ήταν στην έξοδο του Μεσολογγίου; Θα το βρεις στο Αρχείο Τσατσάνη

Ο Γεώργιος Τσατσάνης (1914- 30-1-2005) καταγόταν από την Άνω Χώρα Ναυπακτίας (πρώην Μεγάλη ή Άνω Λομποτινά), και ήταν διακεκριμένος νομικός και ιστοριοδίφης. Μετά από κοπιώδη αγώνα δώδεκα χρόνων (1989-2001) αντέγραψε από το Ιστορικό Αρχείο Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος τα βιογραφικά 5.000 αγωνιστών της Δυτικής Ρούμελης του 1821, που έλαβαν μέρος στην πρώτη και δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου καθώς και σε άλλες μάχες, αλλά και των Σουλιωτών που εγκαταστάθηκαν λίγο αργότερα στο Αγρίνιο και στη Ναύπακτο. Τα βιογραφικά αυτά τα είχαν στείλει οι ίδιοι οι επιζήσαντες ή οι συγγενείς των νεκρών στην επιτροπή αγώνων και θυσιών (1833-1872), που είχε συσταθεί από τον Βασιλιά, Όθωνα, προκειμένου να αξιολογηθούν οι αγωνιστές είτε για να καταταγούν οι νεώτεροι στο νέο στράτευμα είτε οι ηλικιωμένοι να πάρουν κάποια σύνταξη. Η εγκυρότητα των στοιχείων που ήταν καταγεγραμμένα σε κάθε βιογραφικό, διασφαλιζόταν από τις υπογραφές των ντόπιων οπλαρχηγών, οι οποίοι το υπέγραφαν, μόνο αν τα καταγεγραμμένα στοιχεία ήταν αληθινά. Λόγω της εντοπιότητας, γνώριζαν προσωπικά τον κάθε αγωνιστή και ήξεραν τη δράση του καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης. Επίσης, έστειλαν βιογραφικά και οι εξανδραποδισθείσες γυναίκες των ηρώων, που είχαν πωληθεί στα σκλαβοπάζαρα μετά την έξοδο του Μεσολογγίου και οι οποίες εξαγοράστηκαν από το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, που πλήρωσε πολλά λύτρα στους Τούρκους, χάρη στην οικονομική βοήθεια των Φιλελληνικών κομιτάτων Ευρώπης και Αμερικής με προεξάρχουσα μορφή τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο αείμνηστος Γεώργιος Τσατσάνης ξεκίνησε την καταγραφή των 5.000 βιογραφικών το 1989 και τελείωσε το 2001. Η αιτία που τον παρακίνησε να ξεκινήσει την αντιγραφή των βιογραφικών αυτών, ήταν η προσπάθειά του να βρει στοιχεία για τον προπάππο του, που, σύμφωνα με τις αφηγήσεις των γονέων του, είχε σκοτωθεί στην έξοδο του Μεσολογγίου. Από το 2001 μέχρι και τον Σεπτέμβρη του 2003, επισκέφτηκε διάφορους εκδότες, εξηγώντας τους το πόνημά του, με την πεποίθηση ότι θα το αξιολογούσαν θετικά και θα το εξέδιδαν. Βεβαίως το τεράστιο αυτό έργο ήταν χειρόγραφο και δυσανάγνωστο, και απαιτούσε μεγάλο κόστος για να εκδοθεί, με αποτέλεσμα όλοι να αρνηθούν, λέγοντάς του μάλιστα ότι αμφέβαλαν αν θα υπήρχαν πολλοί Έλληνες που θα ήθελαν να διαβάσουν βιογραφικά νεκρών. Αυτό μου το επιβεβαίωσε και ο στρατηγός Νικόλαος Κολόμβας, στον οποίον ο Γεώργιος Τσατσάνης είχε εκμυστηρευτεί την απόρριψη του έργου του από τους εκδότες, λέγοντάς του ότι ήταν ιδιαίτερα στενοχωρημένος, επειδή δεν είχε παιδιά και φοβόταν μήπως χαθούν τα χειρόγραφα μετά τον θάνατό του. Έτσι, ο Γεώργιος Τσατσάνης ήρθε τον Σεπτέμβριο του 2003 στον εκδοτικό μου οίκο, σταλμένος από τον φίλο μου, αείμνηστο Ναύαρχο Σωτήρη Σωτηρόπουλο, που καταγόταν από το ίδιο χωριό (Ανω Χώρα ή Άνω Λομποτινά Ναυπακτίας) και με ενημέρωσε για το συγκλονιστικό έργο του. ‘Όταν μου διάβασε ένα βιογραφικό, συγκινήθηκα και αποφάσισα αμέσως την έκδοση του έργου. Ανέθεσα στον επιμελητή μου, καθηγητή Μανώλη Λαδάκη την αντιγραφή των χειρογράφων, ο οποίος μετά από ενάμισι χρόνο τελείωσε, και το συνολικό έργο απαριθμούσε τελικά 1200 πυκνογραμμένες σελίδες (μεγέθους 17Χ24), που περιλήφθηκαν σε τρεις τόμους των 400 σελίδων έκαστος. Στις αρχές του Γενάρη του 2005, παρέδωσα στον Γεώργιο Τσατσάνη τους τρεις τόμους που εναγωνίως επιθυμούσε και στις 30 Ιανουαρίου πέθανε. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου, στον στρατηγό Νικόλαο Κολόμβα, που τίμησε ιδιαίτερα τον αείμνηστο φίλο του, Γεώργιο Τσατσάνη, συγκεντρώνοντας πάνω από εκατό Μεσολογγίτες στην παρουσίαση του έργου, που έγινε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων το 2006. Παρά τις εκκλήσεις μου σε όλους τους ρουμελιώτικους συλλόγους τα επόμενα χρόνια, δεν ευοδώθηκε να γίνει παρουσίαση του έργου στα μέλη τους.

Νίκος Ασημακόπουλος
Πολιτικός επιστήμων, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας.