Νυχτερινή σφαγή έξω από το Μεσολόγγι. Καραϊσκάκης, Κίτσος Τζαβέλλας, Χρήστος Φωτομάρας (25-7-1825).

Στη νυχτομαχία αυτή συμμετείχαν οι εξής οπλαρχηγοί: 1. Κατά του στρατοπέδου του Κιουταχή: Γεώργιος Καραϊσκάκης, Κίτσος Τζαβέλλας, Χρήστος Φωτομάρας. 2. Κατά των Τουρκικών χαρακωμάτων έξω από τα τείχη του Μεσολογγίου: Νικόλαος Ζέρβας, Λάμπρος Βέικος (Ζάρμπας), Δημήτριος Μακρής, Γιαννάκης Ραζηκότσικας, Καρακώστας Δροσίνης, Σπυρομήλιος, Κώστας Βλαχόπουλος, Ανδρέας Ίσκος.

Ομιλία του πολιτικού επιστήμονα, ιστορικού ερευνητή και συγγραφέα Νίκου Ασημακόπουλου, στην εκπομπή «ΆΡΩΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ» που παρουσίασε ο Εμμανουήλ Αξιώτης.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Οι Σουλιώτες ήταν πάντα αδούλωτοι και ελεύθεροι. Από το 1732 έως το 1803 κατανίκησαν όλες τις στρατιές των Τουρκαλβανών πασάδων που πήγαν να τους εξοντώσουν. Ο Αλή πασάς, που εξεστράτευσε τρεις φορές εναντίον τους, ποτέ δεν κατάφερε να τους νικήσει, παρά μόνο η πείνα τούς κατέβαλε. Τον Δεκέμβριο του 1803, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να καταφύγουν στην Κέρκυρα, αφού προηγουμένως πλήρωσαν βαρύ τίμημα σε αίμα τόσο στο Ζάλογγο όσο και στη Ιερά Mονή του Σέλτσου, λόγω της παρασπονδίας του δόλιου Αλή πασά. Τον Δεκέμβριο του 1820, την εποχή που ο αρχιστράτηγος του σουλτάνου Πασόμπεης πολιορκούσε τον Αλή πασά στο κάστρο των Ιωαννίνων, οι Σουλιώτες επέστρεψαν στα Γιάννενα και στις 6 Δεκεμβρίου του 1820 συμμάχησαν μαζί του εναντίον των σουλτανικών στρατευμάτων. Οι περιφανείς νίκες τους, τον Δεκέμβριο του 1820, ήταν η κύρια αιτία που ο σουλτάνος αντικατέστησε τον Πασόμπεη με τον διοικητή της Πελοποννήσου Χουρσίτ πασά, ο οποίος πήρε τη στρατιά του από την Τρίπολη και πήγε στα Γιάννενα, αφήνοντας ελάχιστες δυνάμεις στην Πελοπόννησο, πράγμα που είχε καταλυτικές επιπτώσεις στο καλό ξεκίνημα της Ελληνικής Επανάστασης. Έτσι, ο Αλή πασάς, με την αποφασιστικής σημασίας βοήθεια των Σουλιωτών, καθήλωσε τη σουλτανική στρατιά στα Γιάννενα καθ’ όλη τη διάρκεια του 1821, την κρισιμότερη χρονική περίοδο που, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά Ελλάδα, δινόταν ο υπέρ πάντων αγών για την εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης. Ο πολέμαρχος Μάρκος Μπότσαρης είχε μαζί του τους μεγαλύτερους οπλαρχηγούς του Σουλίου: Νότη Μπότσαρη, Ζυγούρη Τζαβέλλα, Νικόλαο Τζαβέλλα, Κίτσο Τζαβέλλα, Γεώργιο Δράκο, Τούσα Ζέρβα, Διαμάντη Ζέρβα, Νικόλαο Ζέρβα, Λάμπρο Βέικο (Ζάρμπα), Μάρκο Κουτσονίκα, Νάση Κουτσονίκα, Γιώτη Δαγκλή, Χρήστο Φωτομάρα, Νάση Φωτομάρα, Γιώργο Καραμπίνη, Φώτη Μπιθιφίκο, Γιαννούση Πανομάρα κ.α. Αλλά και μετά την καρατόμηση του Αλή Πασά, στις 24 Γενάρη του 1822, οι Σουλιώτες έγραψαν τις μεγαλύτερες σελίδες δόξας της ιστορία τους, διότι τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1822, κατανίκησαν τα πολυάριθμα τουρκαλβανικά στρατεύματα του Χουρσίτ πασά, όταν εξεστράτευσαν κατά του Σουλίου. Στις 2 του Σεπτέμβρη, εξ αιτίας της πείνας και του λοιμού, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να καταφύγουν στην Κεφαλονιά χωρίς να έχουν ηττηθεί σε καμία μάχη. Επέστρεψαν όμως αργότερα από τα Επτάνησα και από το 1823 έως το 1829 έλαβαν μέρος σε όλες τις κρίσιμες μάχες της Ρούμελης και της Αττικής και, λόγω της απαράμιλλης ανδρείας τους, ήσαν εκείνοι που έγερναν την πλάστιγγα της νίκης υπέρ των Ελληνικών δυνάμεων. Στο τέλος της Επανάστασης, αφού είχαν συμβάλει καθοριστικά στην εδραίωσή της, οι μάχιμοι Σουλιώτες, που είχαν μείνει ζωντανοί, δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους. Ας σκύβουν ευλαβικά οι επερχόμενες γενιές των Ελλήνων και ας αποτίουν τον πρέποντα φόρο τιμής στη μνήμη τους