Filharmonicy kameralnie | Rozważne i romantyczne

Tym razem w Rodzinnej Niedzieli przedstawimy dwie fascynujące postaci kompozytorek. Schumann, Mendelssohn – te nazwiska doskonale znamy. Ale pani Schumann i pani Mendelssohn?


Clara Schumann jest tak pasjonującą postacią, że zastanawiamy się, czemu jeszcze nie ma o niej serialu. Żyła w świecie absolutnie zdominowanym przez mężczyzn, a zatem wszystkie jej osiągnięcia dodatkowo potęgował fakt, że była kobietą – w owych czasach aktywność taka była nie do pomyślenia.

Clara już w wieku kilku lat rozpoczęła pianistyczną działalność koncertową i jako jedna z pierwszych wykonawców grała z pamięci (co dziś jest normą). Interesowała się także kompozycją. Przez lata nie tylko zajmowała się domem i wychowywaniem dzieci, ale także to ona głównie zarabiała na utrzymanie rodziny. Zostawiła po sobie niewiele własnych utworów. Jak powiedziała: Kiedyś wierzyłam, że mam talent twórczy, ale zrezygnowałam z tego pomysłu. Kobieta nie może chcieć komponować – żadna jeszcze nie była w stanie tego zrobić. Czy powinnam oczekiwać, że będę tą wyjątkową? Słuchając jej tria wiemy, jak wielką stratę przyniósł ten pogląd.

Fanny Mendelssohn również mogłaby zapisać się wielkimi literami w historii muzyki, jednak całą sławę zagarnął jej brat – Feliks. Była równie utalentowana co on, dysponowała słuchem absolutnym i wybitnymi zdolnościami pianistycznymi i kompozytorskimi. Pozostawiła po sobie blisko 450 dzieł, lecz są to głównie miniatury na fortepian i dziecięce piosenki (niektóre z nich wykonywała nawet brytyjska królowa Wiktoria – oczywiście wydane jako dzieła Feliksa). Poza triem jej największym dziełem zachowanym do naszych czasów jest czternastoczęściowa kantata napisana w 1831 roku dla uczczenia końca epidemii cholery w Berlinie. Zarówno Fanny, jak i Feliks zmarli przedwcześnie w tym samym roku – 1847.

Słowo o formie tria. Sto pięćdziesiąt lat temu funkcjonował nieformalny podział na instrumenty kobiece i męskie, przenoszony także na formy muzyczne. Kwartet był domeną mężczyzn, a kobiecą formą muzykowania było trio. W tym kontekście jasne stają się słowa: Niegdyś przyjaźnie zawiązywały się przy kielichu, lecz wkrótce poczucie więzi zrodzone dzięki grze w kwartecie zastąpi wspólnotę powstałą przy szynkwasie...