EP. 139 ท่องแดนพุทธภูมิ ตอนที่ ๑๓๙ มหาวิทยาลัยนาลันทา ๑ (Nalanda University1)

นาลันทา (Nalanda) มีความสำคัญมากกับประวติศาสตร์พระพุทธศาสนา เป็นแหล่งการศึกษา หรือเป็นคลังปัญญาทางพุทธศาสนา เพราะที่นี่เป็นที่กำเนิดของพระสารีบุตร อัครสาวกที่มีปัญญามาก และเป็นมหาวิทยาลัยสงฆ์ที่โดดเด่นที่สุดของอินเดียและของโลกสมัยโบราณ เป็นแหล่งสุดท้ายของพุทธศาสนาในอินเดียก่อนที่จะดับวูบลง
พวกเราเดินทางมาในวันที่ ๑ มิถุนายน ๒๕๖๕ อากาศไม่ร้อนมาก -ในพระไตรปิฎกภาษาไทย มีคำว่า นาลันทา จำนวน ๒ คำ ในอรรถกถา ๖ คำ และคำว่า นาฬันทา ๙ คำ อรรถกถา ๖ คำ นาลกะ ในอรรถกถามี ๑๔ คำ สรุปว่าทั้งสองคำแม้เขียนต่างกัน แต่หมายถึงที่เดียวกัน
ในอดีตเรียกที่นี่ ๓ คำ ว่า นาลันทา นาฬันทา และ นาลกะ ส่วนปัจจุบันเรียกว่า บารกอน (Bargaon Village) ตามหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ข้างๆ อำเภอนาลันทา รัฐพิหาร ประเทศอินเดีย ห่างจากราชคฤห์ ๑๖ กิโลเมตร ห่างจากปัฏนะ ๘๓ กิโลเมตร ด้วยความดีเด่นด้านศูนย์กลางการศึกษาสมัยโบราณ องค์การยูเนสโก้ (UNESCO) จึงได้ยกนาลันทาให้เป็นมรดกโลกในปีพ.ศ.๒๕๕๙ (ค.ศ.๒๐๑๖)
คำว่า นาลันทาในปัจจุบันมี ๓ ที่คือ ๑.นาลันทาเก่า (Ancient Nalanda) คือซากโบราณสถาน มีเนื้อที่ ๑๔๐ ไร่โดยประมาณ ๒.สถาบันนาลันทา (Nalanda Institute) สถาปนาโดยท่านเจ.กัสสปะมหาเถระ มีเนื้อที่ ๒๘ ไร่ ๓ งาน ๓.มหาวิทยาลัยนาลันทา (Nalanda University) อยู่ที่เมืองราชคฤห์มีเนื้อที่ ๑๔๕๔ ไร่
๑.ความหมายของนาลันทา
๑.๑ ความหมายได้จากบันทึกของพระอาจารย์เสวียนจั้ง และพระอาจารย์อี้จิงพระสงฆ์จีนที่บันทึกไว้ ความหมายที่ ๑ หมายถึง ชื่อของพระยานาคนามว่า นาลันทา
ความหมายที่ ๒ หมายถึง ไม่เบื่อในการให้ทาน
๒.รู้ได้อย่างไรว่าที่นี่คือ นาลันทา
เราสามารถรู้ได้ ๒ สาเหตุหลักฐาน คือ
๒.๑. เพราะกำหนดหมายจากบันทึกของพระอาจารย์เสวียนจั้ง และอีจิง พระอี้จิง โดยพระเถระจีนทั้งสองให้ข้อมูลดังนี้
-พระถังซัมจั๋งเดินทางจากราชคฤห์ไปทางทิศเหนือ ๓๐ ลี้ จึงพบนาลันทา ทิศทางนั้นถูกต้อง
-พระอี้จิงบันทึกว่า จากพระศรีมหาโพธิ์ไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ๗ โยชน์ (๑๑๒ กิโลเมตร) ก็ถึงนาลันทา (ทิศทางกล่าวถูกต้อง, ๗ โยชน์ประมาณ ๑๑๒ กิโลเมตร โดย ๑ โยชน์ ประมาณ ๑๖ กิโลเมตร) ขณะที่ปัจจุบันวัดทางตรงได้ ๘๕ กิโลเมตร นับว่าใกล้เคียงกัน เพราะสมัยก่อนถนนไม่ได้ตรงเหมือนในปัจจุบัน
๒.๒.หลักฐานทางโบราณคดีที่ขุดได้ ในการขุดค้นทางโบราณคดีพบตราประทับกวางหมอบ และธรรมจักรตรงกลาง ข้างล่างเป็นอักษรเทวนาครี เขียนว่า “ศรี นาลนทา มหาวิหาริย อารยภิกขุสงฆสฺย” แปลว่าแห่งคณะสงฆ์ในมหาวิหารนามว่านาลันทา เป็นจำนวนถึง ๑๐..ชิ้น จารึกที่ฐานพระระบุเจ้าภาพสร้างพระพุทธรูปถวายอารามนาลันทาอีก ....ชิ้น
๓.นาลันทามีความสำคัญอย่างไร
นาลันทามีความสำคัญคือ
๓.๑ เป็นบ้านเกิดของพระสารีบุตรและที่นิพพานของท่าน
๓.๒.เป็นบ้านเศรษฐีนามว่า ทุสสปาวาริกเศรษฐี สร้างอารามนามว่า ปาวาริกัมพวัน
๓.๓ เป็นศูนย์กลางการศึกษาทางพุทธศาสนาที่ใหญ่ที่สุดในอินเดีย
๓.๔ เป็นสถานที่รักษาพุทธศาสนาไว้จนวาระสุดท้าย พ.ศ.๑๗๐๐ เศษ
พ.ศ.๑๐๐๐ ถึงพ.ศ. ๑๖๐๐ นับเป็นยุคที่นาลันทารุ่งเรืองสุดขีด มีพระสงฆ์ทั้งจำพรรษาภายในและเดินทางไปเรียนชั่วคราวจำนวน ๑๐,๐๐๐ รูป ชื่อเสียงกระจายไปทั่วเอเชีย มีพระสงฆ์จากจีน เกาหลี ธิเบต เนปาล อัฟกานิสถาน เอเชียกลาง และ อินโดนีเซีย เข้ามาศึกษาที่นี่