Vremenska kapsula - Skopske zadužbine

Redakcija za kulturu i umetnost Kulturno-umetničkog programa, premijerno prikazuje emisiju "Skopske zadužbine", u okviru dokumentarnog serijala "Vremenska kapsula - Srpske srednjovekovne zadužbine u Severnoj Makedoniji".

Skopska oblast je i pre Nemanjića povremeno bila pod srpskom vlašću, a u njoj je živeo srpski narod. Kralj Milutin je konačno pridružio Skoplje državi Nemanjića 1282. godine. Tako je "Slavni grad Skoplje" za vreme kralja Milutina postao srpska prestonica, a za vreme Dušanove vladavine i carski grad.

Posle Nemanjića grad je bio pod vlašću srpskog oblasnog gospodara Vuka Brankovića. Skoplje će od Brankovića zauzeti Turci 1392. godine i vladaće njime više od pet vekova. Godine 1912. srpska vojska predvođena kraljem Petrom Prvim Karađorđevićem ušla je u Skoplje i oslobodila grad od Turaka.

Tragova o prisustvu Srba u današnjem Skoplju, prestonici Severne Makedonije, veoma je malo, gotovo da ih nema. Mnogi su uništeni u katastrofalnom zemljotresu koji se dogodio 1555. godine,zatim u požaru 1594. i drugom velikom požaru 1689. godine, kada je austrijski general Pikolomini sa svojom vojskom prvo opljačkao, a onda i zapalio grad. Grad i njegovi spomenici stradali su i u kasnijim vekovima.

Skoplje će svoj uspon doživeti u prvoj polovini 20. veka, za vreme Aleksandra Prvog Karađorđevića u Kraljevini Jugoslaviji, kada dobija svoje prve institucije: Skopsko naučno društvo, Filozofski fakultet, Muzej Stare Srbije, Narodno pozorište i mnoge druge. Bio je to period u kome se širom Makedonije otvaraju i obnavljaju škole, pokreću časopisi, kada počinje velika obnova srednjovekovnih nemanjićkih zadužbina.

U Skoplju danas teško možete pronaći ulicu, spomenik, crkvu ili mesto koji svedoče o znamenitim Srbima i njihovim delima, ako izuzmemo skulpture cara Dušana, kralja Vukašina i kraljevića Marka, sa mnogim drugim istorijskim ličnostima, postavljene 2014.godine ispred ulaza u novu zgradu Arheološkog muzeja Makedonije.

Tvrđavu Kale je u 6.veku izgradio vizantijski car Justinijan Prvi, a obnovio kralj Milutin krajem 13. veka. U njenom podnožju se nalazila mitropolija ili Saborna crkva posvećena Bogorodici Trojeručici u kojoj je Dušan Nemanjić krunisan za cara Srba i Grka, na Vaskrs 16. aprila 1346. godine. Crkvu je prvi obnovio kralj Milutin, a car Dušan je proširio i ukrasio. Istorijski izvori pominju dvanaest srednjovekovnih crkava i manastira u Skoplju, među kojima i Crkvu Svetog Spasa. Smeštena je u Staroj skopskoj čaršiji, istočno od tvđave Kale. Crkva koju danas vidimo izgrađena je krajem 17.ili početkom 18. veka, na ostacima prvobitne crkve cara Dušana koja je stradala u požaru 1689. godina, kada je izgoreo veći deo grada na Vardaru. Crkva Svetog Spasa je bila jedini hram u Skoplju u kome je Srbima bilo dopušteno bogosluženje od 1870. do 1912. godine. Sačuvan je veoma mali broj fresaka iz 16. i 17.veka. Crkva je jedinstvena po freskooslikanoj tavanici i ikonostasu izuzetne umetničke vrednosti. Ikonostas je delo grupe debarskih majstora duboreza Petra Filipovića–Garke i braće Marka i Makarija.

Emisija je realizovana uz blagoslov Srpske pravoslavne crkve i Njegove Svetosti Patrijarha srpskog g. Porfirija i blagoslov Makedonske pravoslavne crkve OA i Arhiepiskopa Ohridskog i Makedonskog g. Stefana.

Pored materijala koji je ekipa RTS-a snimila na terenu u Severnoj Makedoniji, za realizaciju emisije korišćen je arhivski materijal, forografije i crteži iz Fotodokumentacije Narodnog muzeja Srbije, kao i fotografije dr Bojana Popovića, prof. dr Tatjane Starodubcev, zografa Zorana Jovanovića, prof. dr Svetlane Smolčić Makuljević.

Duhovne pesme Svetog Vladike Nikolaja Velimirovića i Isaije Srbina u izvođenju vokalne solistkinje Jovane Baraksadić. U ulozi monaha je Miloš Milovanović. Odabrane citate i poeziju čitao Dragan Vučelić.

Autor i urednik serijala: Svetlana Ilić

Scenaristi: Svetlana Ilić, dr Bojan Popović

Izvršni producent: Svetlana Bandić

Glavni organizator: Miloš Milovanović

Stručni konsultant: dr Bojan Popović

Stručni saradnik na terenu: mr Momčilo Pavlović

Art direktor i dizajner serijala: Dragan Bulović

Scenograf: Snežana Popović

Kostimograf: Suzana Gligorijević

Muzički urednik: Ana Kulić

Dron operateri: Jakov Ognenovski, Dejan Petkovski, Marjan Ognenovski

Snimatelj zvuka: Damjan Popadić

Dizajner zvuka: Srđan Filipović

Vođa rasvete, rasvetljivač: Nenad Vlatković, Milan Mihajlović

Asistenti snimatelja: Saša Todorović, Aleksandar Stojković

Direktori fotografije: Milan Ilić, Hadži Vladan Mijailović

Kolor korekcija: Nikola Stankić

Montaža: Aleksandra Virijević Pavlek



Label and copyright: Radio-televizija Srbije

Zabranjeno svako kopiranje video i/ili audio snimaka i postavljanje na druge kanale!