خشتِ‌ خام ۲۰ | حسین‌ علایی و حسین‌ دهباشی | بخش اول: از دانشگاه تا دریا؛ تولدِ یک استراتژیست

گفتگو با سردار حسین علایی در مجموعه «خشت خام»، مواجهه با یکی از استراتژیک‌ترین و در عین حال تحلیلی‌ترین ذهن‌های نظامی ایران است. او که نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه و از چهره‌های کلیدی دفاع مقدس بوده، در این گفتگو نه به عنوان یک فرد نظامیِ صرف، بلکه در مقام یک منتقد و واکاوِ تاریخِ جنگ سخن می‌گوید.

حسین علائی (زاده ۱۳۳۵) فرمانده نظامی، مدیر اجرایی و استاد تمام دانشگاه ایرانی است که از آبان ۱۴۰۳ به‌عنوان‌ مدیرعامل صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد فعالیت می‌کند. وی در طول جنگ ایران و عراق از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محسوب می‌شد و در اغلب عملیات‌های اصلی سپاه حضوری فعال داشت. او از ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۵ به‌عنوان فرمانده قرارگاه نوح فعالیت می‌کرد. پس از تشکیل نیروهای سه‌گانه سپاه، در سال ۱۳۶۴ وی به‌عنوان نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انتخاب شد و تا سال ۱۳۶۹ نیز در این جایگاه فعالیت کرد. علایی در دولت پنجم، از ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۱ قائم‌مقام وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بود و در فاصله سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ ریاست ستاد مشترک سپاه پاسداران را برعهده داشت. وی از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ مدیرعامل هواپیمایی آسمان بود. علائی از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ رئیس هیئت مدیره شرکت ملی نفت‌کش ایران بود.

بخش نخست این گفتگو، روایتِ دگردیسیِ جوانانی است که از روی صندلی‌های دانشگاه، مستقیماً به قلبِ تاریخ پرتاب شدند. سردار حسین علایی با همان آرامشِ همیشگی و نگاهِ آکادمیک، از روزهای نخستین تشکیل سپاه و ضرورتِ سازماندهی یک نیروی نظامیِ نوین می‌گوید. در این گفتگو، ما با مهندسی روبرو هستیم که جنگ، او را به طراحیِ استراتژی‌های پیچیده‌ی دریایی واداشت. او از چالش‌های تشکیل نیروی دریایی سپاه می‌گوید؛ زمانی که حتی ابتدایی‌ترین تجهیزات را در اختیار نداشتند اما سودایِ حفاظت از آب‌هایِ میهن را در سر می‌پروراندند.

حسین دهباشی با پرسش‌هایی معطوف به ساختار، سعی می‌کند از لابلای کلماتِ علایی، چگونگیِ شکل‌گیری قدرتِ موشکی و قایق‌های تندرو را بیرون بکشد. احساسِ جاری در این بخش، شورِ ساختن در میانه‌یِ ویرانی است. علایی از رفاقت‌ها و سختی‌هایِ جان‌کاهی می‌گوید که پیوندِ میانِ یارانِ انقلاب را در جبهه‌های جنوب مستحکم کرد. این گفتگو، تلاشی است برای درکِ اینکه چگونه یک نهادِ انقلابی، در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به یک قدرتِ منطقه‌ای تبدیل شد. تماشای این قسمت، مواجهه با خشت‌هایِ اولیه‌یِ اقتدارِ دریایی ایران است؛ روایتی از مردی که دریا را با ایمان و نبوغ، به تسخیرِ آرمان‌هایش درآورد.

دعوت به سابسکرایب: برای درکِ ناگفته‌هایِ نظامی و استراتژیکِ چهل سال اخیر، شنیدنِ روایتِ سردار علایی یک ضرورت است. با سابسکرایب کردن کانال «تاریخ آنلاین»، به عمقِ تحلیل‌هایِ نظامیِ ایران نفوذ کنید.

00:00 - گشایشِ پرونده؛ حسین علایی و نگاهی نو به تاریخِ نظامی
07:15 - دورانِ دانشجویی و پیوستن به هسته‌هایِ اولیه انقلاب
14:40 - چرا سپاه تشکیل شد؟ از امنیتِ داخلی تا دفاعِ ملی
22:20 - ماموریتِ غیرممکن؛ تاسیسِ نیرویِ دریاییِ سپاه با دستِ خالی
29:55 - استراتژیِ قایق‌هایِ تندرو در برابرِ ناوهایِ غول‌پیکر
37:30 - اولین رویارویی‌هایِ مستقیم با نیرویِ دریاییِ آمریکا در خلیج‌فارس
45:10 - نقشِ علایی در طراحیِ عملیات‌هایِ آبی-خاکیِ دفاعِ مقدس
52:45 - خاطراتی از روزهایِ سختِ ستادِ مشترکِ سپاه
01:03 - مهندسیِ جنگ؛ چگونه بن‌بست‌هایِ نظامی شکسته شد؟
01:12 - مناسباتِ میانِ ارتش و سپاه در سال‌هایِ نخستِ جنگ
01:21 - نبردِ نفت‌کش‌ها؛ وقتی خلیج‌فارس به کانونِ توجهِ جهان بدل شد
01:29 - از فاو تا مجنون؛ واکاویِ پیروزی‌ها و ناکامی‌ها
01:37 - مدیریتِ منابعِ محدود در برابرِ ماشینِ جنگیِ صدام
01:46 - نگاهِ علایی به مفهومِ دفاعِ دانش‌بنیان در دهه ۶۰
01:54 - پایانِ بخش اول؛ در آستانه‌یِ پایانِ جنگ