خشتِ‌ خام ۱۹ | موبد اردشیرخورشیدیان و حسین‌ دهباشی | آتش جاودان؛ پندار، گفتار و کردار در مام وطن

گفتگو با موبد دکتر اردشیر خورشیدیان در مجموعه «خشت خام»، یکی از متفاوت‌ترین و معنوی‌ترین قسمت‌های این برنامه است. در این قسمت، تاریخ نه از دریچه‌ی سیاست و قدرت، بلکه از زاویه‌ی فرهنگ، آیین و ریشه‌های کهن سرزمین ایران بازخوانی می‌شود.
موبد «اردشیر خورشیدیان»، پزشک، پژوهش‌گر، نویسنده و رییس «انجمن موبدان تهران» تیر ۱۳۲۵ خورشیدی در محله‌ «دستوران» شهر یزد متولد شد. پدرش، موبد «هرمزدیار»، پسر موبد «اردشیر» و «سلطان‌بانو خورشیدیان»، کارمند «بانک ملی» و از اعضای «انجمن موبدان یزد» بود. مادرش، «بانو»، دُخت موبد «اردشیر» و «دولت‌خانم شهزادی»، از نخستین بانوان یزد بود که در سال ۱۳۱۴ خورشیدی دیپلم گرفت و مدیر دبستان دخترانه‌ «مارکار» این شهر شد.
دکتر اردشیر خورشیدیان از سال ۱۳۶۶ فراگیری «اوستا»خوانی و «یسنا»خوانی با خط «دین دبیره» را نزد پدر آغاز کرد و یافتن چیستی‌های فلسفی کیش زرتشتی را نزد موبدان بزرگ زمانه، موبد «فیروز»، «اردشیر آذرگشسب» و «رستم شهزادی» پی گرفت. در این هنگام، چون کار در رشته تخصصی چشم‌پزشکی را پیشگام بر همه کارهای دیگر می‌دانست، هرگز نمی‌خواست فراگیری دانش موبدی، دانش‌اندوزی در رشته تخصصی‌ او را تحت تاثیر قرار دهد. فراگیری دانش دینی موبد اردشیر نزدیک به ۱۰ سال به درازا کشید. او در سال ۱۳۷۵، آمادگی خود را در گذرانیدن آزمون‌های انجمن موبدان تهران اعلام کرد و پس از قبولی در آزمون‌های پایانی، اجازه یافت با پوشش موبدی که نماد نگاهبانی آگاهانه و باورمندانه از نهاد دین و فرهنگ زرتشتی است، در آیینی ویژه، دانش‌آموختگی دینی را جشن بگیرد. به این آیین، «نوزوت» می‌گویند که موبدزاده به جایگاه «موبدی» می‌رسد. موبد خورشیدیان سال ۱۳۵۶ با بانو «سیمین نعیمی» ازدواج کرد و حاصل این ازدواج، سه فرزند به نام‌های «آزیتا»، «آرش» و «نازنین» است.

«نگرشی نو بر تخت جمشید»، کتاب «جهان‌بینی اشوزرتشت»، «پاسخ به پرسش‌های دینی زرتشتیان»، «بن پایه‌های شناخت» و سخنرانی‌های گردآوری شده‌ موبد دکتر اردشیر خورشیدیان در مجامع دینی، فرهنگی و میهنی در کتابی به نام «دهش فرهنگی یا لُرک مینوی»، از جمله آثار چاپ شده او هستند.

در این قسمت از «خشت خام»، میزبانِ مردی هستیم که سپیدیِ جامه و کلامش، حکایت از آیینی دارد که هزاران سال با گوشت و پوستِ این سرزمین عجین شده است. موبد دکتر اردشیر خورشیدیان، رئیس انجمن موبدان تهران، در این گفتگو نه تنها به عنوان پیشوای دینی زرتشتیان، بلکه در مقام یک پزشک و یک «ایران‌پرستِ عاشق» سخن می‌گوید. تماشای او، تماشایِ پیوستگیِ تاریخیِ ماست؛ پیوندی که از میان قرن‌ها آتش و غبار، هنوز هم پیامِ «گفتارِ نیک، کردارِ نیک و پندارِ نیک» را زنده نگه داشته است.

حسین دهباشی در این رویارویی، با فروتنی و احترامی عمیق، فضا را برای شنیدنِ صدایِ یکی از نجیب‌ترین اقلیت‌های مذهبی ایران فراهم می‌کند. گفتگو از فلسفه‌یِ نور و آتش آغاز می‌شود و به پرسش‌هایِ صریحی درباره‌یِ جایگاهِ زرتشتیان در ساختارِ سیاسی و اجتماعیِ پس از انقلاب می‌رسد. موبد خورشیدیان با آرامشی مثال‌زدنی، از شهدایِ زرتشتی در جنگِ تحمیلی می‌گوید؛ از جوانانی که برای خاکِ ایران، جانِ خود را در طبقِ اخلاص گذاشتند تا ثابت کنند که «ایرانی بودن» فراتر از هر تفاوتِ عقیده‌ای است. احساسِ جاری در این مصاحبه، نوعی همدلیِ عمیقِ ملی است. شنیدنِ روایت‌هایِ او از چالش‌هایِ زیستن در دنیایِ مدرن و هم‌زمان حفظِ سنت‌هایِ اوستا، برای هر مخاطبی جذاب است.

این گفتگو، تلاشی است برایِ غبارروبی از چهره‌یِ آیینی که بسیاری از ما تنها نامی از آن شنیده‌ایم. دهباشی با پرسش‌هایی درباره‌یِ حقوقِ شهروندی، مهاجرتِ زرتشتیان و نسبتِ میانِ زرتشت و اسلام، سعی می‌کند فضایی برایِ «درکِ متقابل» بسازد. موبد خورشیدیان در این ۳۵۰ کلمه، از این می‌گوید که زرتشتیان خود را «صاحب‌خانه» می‌دانند و برای سربلندیِ ایران، از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند. تماشای این قسمت، سفر به عمقِ هویتِ ایرانی است؛ جایی که ایمان به خدا و عشق به میهن، در هم تنیده می‌شوند و خشتی از جنسِ آگاهی می‌سازند.

دعوت به سابسکرایب: ایران، موزاییکی است زیبا از اقوام و ادیانِ گوناگون. برای شناختِ بهترِ هم‌میهنانِ زرتشتی و شنیدنِ روایت‌هایِ نایابِ فرهنگی، کانال «تاریخ آنلاین» را سابسکرایب کنید. ما اینجا برایِ سربلندیِ نامِ ایران، تمامِ صداها را می‌شنویم.

00:00 - آغازِ گفتگو؛ ورود به دنیایِ سپیدِ موبد خورشیدیان
06:40 - زرتشت که بود؟ بازخوانیِ پیامِ پیامبرِ ایرانی از میانِ قرن‌ها
13:15 - فلسفه‌یِ نور و آتش؛ چرا زرتشتیان رو به سویِ روشنایی دارند؟
21:30 - موبد خورشیدیان؛ از کسوتِ پزشکی تا پیشواییِ دینی
28:55 - زرتشتیان در دورانِ پهلوی؛ رفاه، چالش‌ها و جایگاهِ اجتماعی
36:10 - طوفانِ انقلاب و سرنوشتِ اقلیت‌های مذهبی در ایرانِ جدید
44:20 - شهدایِ زرتشتی؛ روایتی احساسی از وفاداری به خاکِ وطن
52:45 - نسبتِ میانِ اوستا و قرآن در نگاهِ رئیسِ انجمنِ موبدان
01:03 - مهاجرتِ زرتشتیان؛ چرا جمعیتِ این آیین در ایران رو به کاهش است؟
01:12 - پاسخ به سوءتفاهم‌هایِ تاریخی درباره‌یِ دوگانه‌پرستی و ازدواج‌ها
01:21 - جایگاهِ زن در آیینِ زرتشت و سنت‌هایِ کهنِ خانوادگی
01:30 - حقوقِ شهروندی و چالش‌هایِ قانونیِ زرتشتیان در ایرانِ امروز
01:39 - رابطه‌یِ انجمنِ موبدان با نهادهایِ مذهبی و دولتیِ کشور
01:48 - پیامِ "گفتارِ نیک" برایِ دنیایِ پُرآشوبِ امروز
01:56 - کلامِ نهایی؛ آرزویِ موبد برایِ سربلندی و یکپارچگیِ ایران
02:05 - خشتی از جنسِ نور و مهر