Walking in Thessaloniki 4 (White Tower - Boat Tour) (5-8-2019)

Είναι λάθος να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πάντα με τη λογική τη σχέση μιας πόλης με τα σύμβολα της. Κάποτε αυτά είναι πρώην τόποι αίματος και φρίκης. Έτσι το Κολοσσαίο στη Ρώμη, έτσι κι ο Λευκός Πύργος στη Θεσσαλονίκη. Κι όμως σήμερα οι Θεσσαλονικείς βλέπουν τον Πύργο τους περίπου ερωτικά. Ίσως γιατί το κυκλικό σχήμα του προσφέρει γλυκιά ηρεμία, ίσως γιατί προκαλεί τρυφερότητα, έτσι μόνος που στέκει εκεί στην άκρη της θάλασσας, αφού τα τείχη γύρω του, που ήταν μέρος τους, έχουν προ πολλού κατεδαφισθεί. (Με τη Σοφία Τερζή τον επισκεφθήκαμε στις 5-8-2019. Μας προέκυψε και βόλτα με το καραβάκι...)
Επιμέλεια: Παν. Γιαννούλης
*******
"Ερωτικό ηρώο και προσκύνημα είναι ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης, καθώς στο σύμβολο του προσανατολισμού της πόλης καταλήγουν ανέκαθεν τα ερωτικά ζευγάρια της επαρχίας, νεόνυμφοι στην κατωφερική πορεία του μήνα του μέλιτος, μετά την ερωτική αγρυπνία στα λαϊκά ξενοδοχεία, τα γειτονικά πάρκα και την έρημη προκυμαία. Ξέπνοες μορφές ξεροσταλιάζουν στα παγκάκια του πύργου ατενίζοντας το ηλιοβασίλεμα του Θερμαϊκού, σαν να περιμένουν στην ουρά για να σφραγίσουν στο ληξιαρχείο της πόλης την ανεπανάληπτη νυχτωδία.
"Στην πέτρινη περιφέρεια του Πύργου, ψηλαφώντας άγνωστες βυζαντινές και τουρκοκρατούμενες μνήμες, λευκά περιστέρια και καλλωπιστικούς θάμνους - ερωτικούς θώρακες στους ηδονοβλεψίες, περιέφεραν τον παροδικό έρωτα αδειούχοι φαντάροι, πρωτόβγαλτοι φοιτητές, επιβάτες τρένων και πλοίων που ολοκληρώνουν το ταξίδι του προσκυνήματος στο Λευκό Πύργο, μαθητριούλες με ποδιές και τζιν, λουόμενοι που περίμεναν τα καραβάκια για την απέναντι ακτή, βόρειοι τουρίστες, πρόσωπα μειλίχια που αποτύπωσαν τη λιγωτική γλύκα του σώματος στους υπαίθριους φωτογράφους του Πύργου, με τις φωτογραφίες στιγμής κολλημένες στον κιβωτιόσχημο σκοτεινό θάλαμο των τρίποδων μηχανών τους. Όταν οι γέροι φωτογράφοι, που διέσωσαν στις πλάκες και τη μνήμη τους την ευτυχία του προσκυνήματος, εξοβελίστηκαν από το γλίσχρο ασφαλιστικό ταμείο ή εξέλιπαν βιολογικά, το μνημείο ως ερωτικό σκηνικό συνεχίζει να αποτυπώνεται στις μηχανές ινσταμάτικ και την προθεσμιακή μνήμη, που επιζητεί απτούς χώρους και στέρεους τοίχους, προκειμένου να διατηρήσει με αυταπάτες και παροδικές αναλαμπές ισόβια την ευτυχία.
"(...)Ο "λέων των φρουρίων" και "έρυμα ισχυρόν", κατά τον Τούρκο περιηγητή Εβλιά Τσελεμπί, υπήρξε επί αιώνες στοιχειωμένος πύργος του αίματος, Κανλί Κουλέ στα τούρκικα, ως φυλακή ισοβιτών και καταδίκων των απελευθερωτικών κινημάτων, γιατί εκεί "απέσφαττον τους καταδίκους, ενώ το αίμα έβαφε τους λευκούς τοίχους της ειρκτής", καθώς γράφει ο Χατζηιωάννου στην "Αστυγραφία" του. Αιμοδιψείς γενίτσαροι ανέβαζαν στις επάλξεις τους θανατοποινίτες, προειδοποιώντας την εκτέλεση με κανονιοβολισμούς, ενώ το αίμα των σφαγμένων με σπαθιά έβαφε τους εξωτερικούς τοίχους του πύργου με τριάντα μέτρα ύψος και εβδομήντα μέτρα περίμετρο. Το πενταώροφο θαλάσσιο οχυρό, που χτίστηκε το 1430 (σημ.: ορθότερο 1450-1470) από τούρκους και βενετσιάνους τεχνίτες, σύμφωνα με αρχειακές πηγές, έβαψε με άσπρο ασβέστη το 1890 ο φυλακισμένος Nathan Gueledi για να επανακτήσει την ελευθερία του. Το άσπρισμα του πύργου, που ονομάστηκε έκτοτε Μπεγιάζ Κουλέ, Λευκός Πύργος δηλαδή, κι ας ξέβαψε με τις βροχοβολές και την πολυκαιρία, έγινε μετά το συνέδριο του Βερολίνου, το 1878, ως χρωματική απεικόνιση του δήθεν εκσυγχρονισμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
"Ήταν τόσο αιμόφυρτη η μνήμη των Θεσσαλονικέων που κάποιοι πρότειναν να κατεδαφιστεί, και σε ομότιτλο ποίημα ο Γιώργος Στρατήγης, μετά την απελευθέρωση της πόλης, πρόσταζε:
Γκρεμίστε τον σύρριζα τον Πύργο το Λευκό
...............................................
Δες! μοιάζει σαν κυκλώπειο της τυραννίας στέμμα!
Κάθε του πέτρα, κάθε αρμός, κάθε του καρφί,
ωσάν γρανίτη τα 'δεσε μυρίων θυμάτων αίμα,
από τα ριζοθέμελα στην κροσσωτή κορφή.
Ο πύργος μετά το 1929 άνδρωσε στα πέτρινα διαμερίσματα με τις σχοινοξύλινες επιγραφές των συστημάτων τους στις πόρτες τους ναυτοπρόσκοπους της πόλης, ως το 1978, που παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού(...) Στη δεκαετία του '30 ο Λευκός Πύργος ήταν η αεράμυνα της πόλης και ζωγραφιστός ως τεράστιο δέντρο παραλλαγής διασώθηκε σε φωτογραφίες από τη γερμανική κατοχή, για το φόβο των αγγλικών αεροπλάνων."
[ΧΡΙΣΤΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ, Ο έρως σκέπει την πόλη, εκδ. Εξάντας, 1993, σελ.117-119]

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ
00:00 Γωνία Αλεξάνδρου Σβώλου και Απελλού
03:10 Πίσω (ανατολική) πλευρά του ναού της Αγίας Σοφίας
04:15 Προαύλιος χώρος ναού Αγίου Ιωάννου Προδρόμου
07:25 Γωνία οδών Παύλου Μελά και Παλαιών Πατρών Γερμανού
09:43 Διαγώνιος (συμβολή οδών Παύλου Μελά και Τσιμισκή)
11:40 Γωνία οδών Παύλου Μελά και Μητροπόλεως
13:16 Ναός Νέας Παναγίας
18:18 Πάρκο Εθνικής Άμυνας - Παύλου Μελά
21:18 Προτομή του σκηνοθέτη Τάκη Κανελλόπουλου
22:20 Λευκός Πύργος
24:22 Στα ενδότερα του Λευκού Πύργου
39:44 Στην ταράτσα του Λευκού Πύργου
46:30 Στο καραβάκι
1:02:30 Πάλι...στη στεριά
1:06:02 Το Βασιλικό θέατρο